Και γυμνή και φεμινίστρια;

Από τα περιοδικά στην τηλεόραση και από τα μουσικά στούντιο στις αρένες, τα γυναικεία δικαιώματα είναι της μόδας.  Όταν όμως επαναλαμβάνεις μία λέξη όπως αυτή που ξεκινάει από Φ αρκετές φορές, κινδυνεύει να χάσει το νόημά της.

Ορισμός

Το debate γύρω από το τι ακριβώς σημαίνει «φεμινισμός», πώς πρέπει να εκφράζεται και ποια δικαιώματα πρέπει να κλείνει μέσα του ως όρος έχει προκαλέσει τα τελευταία χρόνια ένα τεράστιο κύμα δηλώσεων και αντιδράσεων στον φανταχτερό κόσμο των celebrities, ενώ εξακολουθεί να αποτελεί καυτό θέμα συζήτησης εντός και εκτός της γειτονιάς του Hollywood.

Σίγουρα το θέμα προσφέρεται για μεγάλο διάλογο, όμως στον πυρήνα τους τα πράγματα δεν είναι καθόλου περίπλοκα. H πολυβραβευμένη συγγραφέας και ακτιβίστρια από την Νιγηρία, Chiamanda Ngozi Adichie, δίνει ένα ξεκάθαρο ορισμό της λέξης: φεμινισμός σημαίνει ίσα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα μεταξύ των δύο φύλων. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο.  Όπως αναφέρει και ο πετυχημένος κωμικός και βραβευμένος συγγραφέας Aziz Ansari «εάν πιστεύεις ότι οι άνδρες και οι γυναίκες πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο, τότε είσαι φεμινιστής. Αλλιώς είναι σαν να λες πως ειδικεύεσαι στις παθήσεις του δέρματος και όταν κάποιος σε αποκαλεί δερματολόγο να  αναφωνείς "ε όχι, αυτός είναι ένας πολύ βαρύς χαρακτηρισμός"».

Παρόλα αυτά, αρκετές είναι οι γυναίκες και μάλιστα οι διάσημες που δυσκολεύονται ή διστάζουν να πάρουν θέση στο θέμα ή ακόμα δείχνουν να αντιμετωπίζουν το ζήτημα λίγο επιπόλαια κάνοντας δηλώσεις όπως εκείνη της Kim Kardashian που δεν θέλει να χαρακτηριστεί φεμινίστρια γιατί «δεν της αρέσουν οι ταμπέλες» ή της Sarah Jessica Parker που «πιστεύει στην ισότητα αλλά την έχουν κουράσει οι διαχωρισμοί που γίνονται όσον αφορά τα δύο φύλα». Λόγια σαν τα παραπάνω μάλλον επιβραδύνουν όποια μελλοντική θετική εξέλιξη και κανείς εύκολα αναρωτιέται εάν, στην εποχή του google, άτομα με στάτους διασήμου και τη δυνατότητα επιρροής νεανικών κοινών, μπορούν να αρνούνται τη στοιχειώδη ενημέρωση ή τοποθέτηση πάνω σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα.

Kim, πάρε χαρτί και μολύβι: εάν όπως λες υποστηρίζεις ότι «οι γυναίκες πρέπει να νιώθουν αυτοπεποίθηση και να έχουν την ευκαιρία να δρουν με τον τρόπο που τις κάνει ευτυχισμένες» τότε, συγχαρητήρια, είσαι φεμινίστρια.

White feminism

Υπάρχει βέβαια και ένας μεγάλος αριθμός κοριτσιών του Hollywood που φαίνεται να διάβασαν στο σπίτι και να έχουν πιάσει κάπως το νόημα του όρου, αν και στην εφαρμογή του κάνουν ακόμα πολλά λάθη. Η Taylor Swift δηλώνει περήφανη φεμινίστρια και γυρίζει βίντεο κλιπ με κολλητά κορμάκια, γόβες στιλέτο και ένα ΜP5k στο χέρι. Τα μοντέλα και κολλητές φίλες Cara Delevingne και Kendall Jenner υπερασπίζονται το δικαίωμά τους να βγαίνουν έξω χωρίς σουτιέν και να φαίνεται το στήθος τους ενώ η γνωστή ηθοποιός και σεναριογράφος Lena Dunham φαίνεται να χρησιμοποιεί την λέξη «σεξισμός» ως δικαιολογία όταν συναντάει το οποιοδήποτε εμπόδιο στην καριέρα της.

Φυσικά, έχουν κάθε δικαίωμα να ντύνονται όπως θέλουν και να εκφράζουν απόψεις που ίσως δεν αρέσουν σε πολλούς, το πρόβλημα όμως είναι πως η Taylor, η Kendall και η υπόλοιπη παρέα δεν έχουν ιδιαίτερη διάθεση να μιλήσουν για άλλα πράγματα εκτός του εαυτούλη τους. Έτσι δημιουργείται ένα νέο brand φεμινισμού που έχει ονομαστεί «white feminism» (λευκός φεμινισμός) και αναφέρεται στις λευκές, προνομιούχες γυναίκες του χώρου οι οποίες κυρίως ασχολούνται με ζητήματα που αφορούν τις ίδιες και την καλλιτεχνική τους πορεία.

Αποτέλεσμα αυτής της στάσης είναι η σχεδόν παντελής αδιαφορία για άλλα πολύ πιο σοβαρά θέματα της βιομηχανίας, όπως ο ρατσισμός απέναντι στις μαύρες και τρανς γυναίκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του παραπάνω φαινομένου αποτελεί το περσινό ξέσπασμα της Nicki Minaj στον προσωπικό της λογαριασμό στο twitter και η άτοπη παρέμβαση της Τaylor Swift. Η μαύρη τραγουδίστρια-ράπερ καταδίκασε τα μουσικά βραβεία του MTV υποστηρίζοντας πως εάν ήταν λευκή και αδύνατη θα είχε λάβει υποψηφιότητα για το τραγούδι Anaconda που προκάλεσε τόσες αντιδράσεις και γνώρισε τεράστια επιτυχία, εξαιτίας όμως του χρώματος και του σωματότυπού της αποκλείστηκε. Χωρίς η Taylor Swift  να έχει θιχτεί προσωπικά, θεώρησε σωστό να απαντήσει στη Nicki λέγοντας πως δεν το εκτιμά όταν μία γυναίκα τάσσεται εναντίον μιας άλλης, στρέφοντας την προσοχή πάνω της.

«Ένας από τους πιο εύκολους τρόπους να διαπιστώσει κανείς την ύπαρξη του white feminism είναι να παρατηρήσει ποιες γυναίκες βρίσκονται στο προσκήνιο αυτήν την στιγμή» δηλώνει η συγγραφέας και ακτιβίστρια Wagatwe Wanjuki στο περιοδικό Mic. «Πάντα οι ίδιες λευκές και πλούσιες φυσιογνωμίες αντιμετωπίζονται ως οι αρχηγοί ή εκπρόσωποι του κινήματος. Αυτές οι γυναίκες υιοθετούν θεωρίες και προσωπικές εμπειρίες άλλων εθνικοτήτων για να ισχυριστούν πως ενδιαφέρονται για τη διαφορετικότητα, αλλά το μόνο που τους καίει τελικά είναι να προωθήσουν τους εαυτούς τους».

 Όσο διασκεδαστικό ή σέξι και αν είναι το girl power που προωθούν τα mainstream ονόματα της εποχής, δεν μπορεί να θεωρηθεί φεμινισμός εάν δεν περιλαμβάνει όλες τις φυλές, σεξουαλικότητες και κοινωνικές τάξεις.

Δείξε το σώμα σου

«Δεν υπάρχει κανένας λόγος να κρύβεις το σώμα σου. Πρέπει να καμαρώνεις, όποιος και να είναι ο σωματότυπός σου. Δείξε τι σου έδωσε η μαμά σου!» δηλώνει το plus size μοντέλο και ακτιβίστρια Ashley Graham ενώ ποζάρει για ένα ακόμα εξώφυλλο, φορώντας καυτά μπικίνι από την προσωπική της σειρά. Ενώ όμως εκείνη ισοπεδώνει όσα στερεότυπα ομορφιάς στέκονται εμπόδια στην καριέρα της, η ίδια λογική μπορει να αποδειχθεί επικίνδυνη στα χέρια κάποιας άλλης.

Από τη μία, τα σέξι ντυσίματα και οι προκλητικές φωτογραφίες είναι μία από τις πιο in τάσεις των σύγχρονων γυναικών που ισχυρίζονται πως, όταν διαλέγουν να γδυθούν μπροστά σε έναν φακό, νιώθουν απελευθερωμένες, άνετες με τον εαυτό τους και σε πλήρη έλεγχο. Θεωρούν πως κάτι τέτοιο είναι μία δυναμική, φεμινιστική κίνηση η οποία δηλώνει πως τα σώματά τους τούς ανήκουν ολοκληρωτικά. Καλλιτέχνες όπως η Rihana υπερασπίζονται με κάθε ευκαιρία την επιλογή τους να ντύνονται με αποκαλυπτικά κοστούμια σε καθεμία από τις εμφανίσεις τους και δηλώνουν απόλυτοι κυρίαρχοι της σεξουαλικότητάς τους.

Από την άλλη, αρθρογράφοι όπως η Leah Thomas προσφέρει τα παρακάτω ως αντεπιχείρημα: «Δεν θεωρώ υγιές το να συνδέουμε την καλή σχέση που έχει μια γυναίκα με το σώμα της με τη γύμνια και το σεξ, κυρίως όταν μιλάμε σε νεαρά κορίτσια που ακόμα ανακαλύπτουν τον εαυτό τους. Τι τους προσφέρει ένας τέτοιος τρόπος σκέψης;»

Σύμφωνα με έρευνα της φιλανθρωπικής οργάνωσης girlguiding και την εφημερίδα The Guardian, ο αριθμός κοριτσιών ανάμεσα στις ηλικίες 16 με 18 που δεν είναι ευχαριστημένες με την εμφάνισή τους έχει αυξηθεί κατά 23% από το 2008, ενώ οι περισσότερες θεωρούν τη ζωή τους γενικότερα άσχημη και δεν είναι συμφιλιωμένες με τον εαυτό τους. Είναι εύκολο να ενώσουμε τις τελίτσες: Όταν ένα νεαρό μυαλό βομβαρδίζεται από χιλιάδες εικόνες γυμνασμένων, όμορφων, «φιλτραρισμένων» σωμάτων από κάθε δίκτυο κοινωνικής δικτύωσης και στη συνέχεια κοιτάει το δικό του, ασχημάτιστο ακόμα και σίγουρα λιγότερο λαμπερό, σκέφτεται και αντιδρά αρνητικά.

«Μικρά κορίτσια βλέπουν τα είδωλά τους να γδύνονται και να ποζάρουν προκλητικά και θέλουν να αντιγράψουν τις κινήσεις τους» υποστηρίζει η δημοσιογράφος Vanessa Pineda στο online περιοδικό The Pioneer .«Δεν τους μαθαίνουμε τίποτα άλλο από το να χρησιμοποιούν το σώμα τους ως αντικείμενο».

Κάποιος θα μπορούσε επίσης να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το σεξ πουλάει και να κατηγορήσει τις παραπάνω celebrities πως κρύβονται πίσω από τη βολική θεωρία της φεμινιστικής απελευθέρωσης ενώ στην ουσία ικανοποιούν την «αρσενική ματιά» (the male gaze) κερδίζοντας ταυτόχρονα την πολυπόθητη δημοσιότητα. «Ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους» συνεχίζει η Pineda. «Το να επιδεικνύεις το κορμί σου για περισσότερους τίτλους και likes στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι παρακλάδι του φεμινισμού». 

Πραγματικά, όταν μία σειρά από καλοσχηματισμένους γοφούς προσφέρονται γενναιόδωρα στην οθόνη, στα περιοδικά και στο τηλέφωνο ενός άνδρα, τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα αν οι γυναίκες που τους κουνάνε νιώθουν αυτοπεποίθηση;

Στη μάχη μεταξύ της κοινής γνώμης και των γυναικείων σωμάτων, τελικά ποιος θα κερδίσει; Εάν είναι γυμνά τότε οι γυναίκες κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν «ελαφρών ηθών». Εάν κρύβονται πίσω από ρούχα, τότε είναι πιθανότατα «συντηρητικές». Όταν μία γυναίκα αποφασίζει να παραμείνει παρθένα μέχρι το γάμο θεωρείται θύμα μιας σεξιστικής κοινωνίας, αν όμως απολαμβάνει το σεξ ελεύθερα και με όποιον της αρέσει περνάει γρήγορα στην κατηγορία της «φτηνής». Το μαχαίρι είναι δίκοπο και κόβει βαθιά. 

Ο φεμινισμός είναι ακόμα απαραίτητος

Όπως τραγουδάει και η Beyonce στο κομμάτι Flawless, "don't get it twisted". Μην μπερδεύεσαι. Ο φεμινισμός είναι ακόμα απολύτως απαραίτητος εντός και εκτός του Hollywood. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του San Diego και την Guardian, μόνο το 7% των τοπ 250 ταινιών σε πωλήσεις του προηγούμενου χρόνου έχει σκηνοθετηθεί από γυναίκες, ενώ απασχόλησαν το 11% των σεναριογράφων και 23% των παραγωγών. Οι γυναικείοι πρωταγωνιστικοί ρόλοι βρίσκονται μόλις στο 12% και είναι στην πλειοψηφία τους νέα κορίτσια. Όπως δηλώνει η δόκτωρ Martha Lauzen, επικεφαλής της παραπάνω έρευνας, «Όσο μεγαλώνουμε, αποκτούμε περισσότερη προσωπική αλλά και επαγγελματική εμπειρία και γινόμαστε επικίνδυνες. Επομένως πρέπει να μας κρατάνε μικρές και χωρίς δύναμη».

Όταν τα αρχεία της εταιρίας Sony κυκλοφόρησαν στο κοινό μετά από επίθεση χάκερ, έγινε ευρέως γνωστό ότι ακόμα και τα πιο δυνατά γυναικεία ονόματα του Hollywood όπως η Jennifer Lawrence, πληρώνεται πολύ λιγότερο από τους άνδρες συνεργάτες της εξαιτίας του φύλου της.

«Το ζήτημα είναι μεγαλύτερο από τα λεφτά» υποστηρίζει η Sandra Bullock «Έχετε δει τι γίνεται εκεί έξω; Τα ΜΜΕ μας γελοιοποιούν και κρίνουν την κάθε μας κίνηση. Ανοίξτε ένα οποιοδήποτε περιοδικό και προσέξτε τις διαφορές στον τρόπο που αντιμετωπιζόμαστε σε σχέση με τους άνδρες. Σε κάθε πρεμιέρα θα με ρωτήσουν για το φόρεμά μου και τα μαλλιά μου ενώ ο άνδρας συμπρωταγωνιστης μου θα απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με την ερμηνεία του και τις πολιτικές του πεποιθήσεις».

Την ίδια στιγμή, ο Woody Allen έχει κατηγορηθεί επανειλημμένως για βιασμό ανηλίκου αλλά συνεχίζει να έχει μία λαμπρή καριέρα και να δέχεται διθυράμβους από τους συναδέλφους του. Η πρώην σύζυγος του Johnny Depp, Amber Heard, παρουσίασε αποδείξεις που δείχνουν τον ηθοποιό να την κακοποιεί και η αντίδραση του κόσμου ήταν να τη χαρακτηρίσει ψεύτρα και χρυσοθήρα. Ο Chris Brown όχι μόνο κυκλοφορεί ελεύθερος μετά τον ξυλοδαρμό της Rihanna αλλά τα τραγούδια του ανεβαίνουν στην κορυφή των charts, ενώ ο Kanye West βαφτίζει τους σεξιστικούς του στίχους ως «τέχνη» και όλοι τον χειροκροτούμε. O Donald Trump είναι πλανητάρχης.

Προφανώς, όταν η Beyonce βγαίνει στη σκηνή μπροστά από ένα γιγαντιαίο σκηνικό που σχηματίζει την λέξη FEMINIST, έχει προσωπικό όφελος και ευελπιστεί στο να κάνει εντύπωση και να προωθήσει το όνομά της. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως η κίνησή της δεν έχει ηθικό υπόβαθρο και σε καμία περίπτωση δεν μειώνει τη δύναμή της. Το μικρό κορίτσι που παρακολουθεί εκείνη την ώρα το MTV δεν θα νοιαστεί για τα κίνητρα της αγαπημένης του τραγουδίστριας.

Εάν όμως εκείνο το βράδυ δανειστεί το τηλέφωνο της μαμάς της και ψάξει την λέξη «φεμινισμός» στο διαδίκτυο, η κοινωνία θα έχει κερδίσει κάτι. Σε μία εποχή που η ισότητα είναι ακόμα ένα μακρινό όνειρο σε κάθε γωνιά του πλανήτη, είναι προτιμότερο ο φεμινισμός να είναι trendy παρά taboo.