Εκμεταλλεύεται η μόδα του σήμερα την queer κουλτούρα;

Έχουμε όλοι έναν τέτοιο λογαριασμό που ακολουθούμε στο ίνσταγκραμ: μία κοπέλα με πολύ συγκεκριμένο, slick στιλ ποζάρει μπροστά από λευκούς τοίχους ή γκριζωπούς δρόμους της πόλης της φορώντας εξαιρετικά συνδυασμένα σύνολα που την κάνουν να φαίνεται αβίαστα κουλ. Ψηλόμεσα παντελόνια δεμένα με designer ζώνες (τις οποίες αγόρασε κοψοχρονιά από κάποιο βιντατζάδικο), blazer με βάτες αλα 80s που παραδόξως φαίνονται ωραίες επάνω της, μεταξωτά πουκάμισα με ξεκούμπωτα ντεκολτέ και crop tops που σε αφήνουν να κλέψεις ματιές στους καλογυμνασμένους κοιλιακούς της.

Για πολλούς από εμάς, ένα τέτοιο προφίλ προκύπτει από έξυπνη επεξεργασία των trends της εποχής, πρωτότυπα 'παντρέματα' του fast fashion με το vintage shopping και μία σχετικά καλή κάμερα κινητού. Αν όμως το ψάξουμε λίγο πιο βαθιά, μπορεί να ανακαλύψουμε μία διαφορετική αλήθεια.

Σε περίπτωση λοιπόν που έχεις αναρωτηθεί από που αντλούν έμπνευση οι μεγαλύτερες fast-fashion εταιρείες της εποχής μας για τα ρούχα τους, η απάντηση έχει δύο βασικά σκέλη: πρώτον εξαρτώνται από τους πιο δημοφιλείς influencers στα social media (βλέπε
Kardashians) και δεύτερον παρακολουθούν τις πασαρέλες των μεγάλων οίκων (βλέπε όλα τα Fashion Weeks του κόσμου), έτσι ώστε να ξεσηκώσουν τις τάσεις της εποχής, να τις
ξαναράψουν με φθηνότερα υφάσματα και να τις κάνουν διαθέσιμες σε ένα ευρύ, παγκόσμιο κοινό. Τώρα, αν είσαι πραγματικά περίεργος και θέλεις να μάθεις από πού παίρνουν ιδέες οι μεγάλοι οίκοι, πριν έρθει το Fashion Nova και τους αντιγράψει, τότε η απάντηση ίσως έχει να κάνει με τις προσωπικές τους εμπειρίες. Και μία τέτοια, τεράστια εμπειρία που φαίνεται να αποτελεί αστείρευτη πηγή έμπνευσης είναι η queer κοινότητα.

Τι ακριβώς εννοούμε με αυτό; Πριν το αναλύσουμε περαιτέρω ίσως θα ήταν καλύτερο να ξεκαθαρίσουμε πως η queer κουλτούρα σίγουρα δεν αποτελεί μονάχα ένα συγκεκριμένο στιλ, τρόπο ζωής και μέσο έκφρασης. Αντιθέτως είναι μία global και ισχυρή κοινότητα γεμάτη από διαφορετικότητα, η οποία αφήνει το σημάδι της στον σύγχρονο κόσμο με χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους. Ενώ λοιπόν στην επιφάνειά της μπορεί να βρεις ουράνια τόξα, γκλίτερ, τακούνια, ξέφρενα πάρτι και τον RuPaul, εξερευνώντας την παραπάνω θα ανακαλύψεις ενδιαφέροντα παρακλάδια, όπου ανθίζουν οι διάφορες υπό κοινότητες. Ας εξετάσουμε μία από αυτές: τις androgynous γυναίκες.

Για αρχή θα πρέπει να κάνουμε ένα μικρό ταξίδι στον χρόνο μέχρι να φτάσουμε στην λήξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και του κοινωνικοπολιτικού αναβρασμού που εκείνος προκάλεσε. Οι γυναίκες της εποχής συγκεκριμένα, ενώ μέχρι και την δεκαετία του '30 αντιμετωπίζονταν ως οικιακές βοηθοί και πιστοί σύζυγοι, ξαφνικά ανέλαβαν άλλα καθήκοντα στην κοινωνία όπως μηχανικοί, κηπουροί, νοσοκόμες, οδηγοί και στρατιωτικοί. Η σκληρή δουλειά έκανε απαραίτητη την ανανέωση στην θηλυκή ενδυμασία, καθώς τα καλτσόν και οι φούστες ήταν πλέον άχρηστες στον χώρο εργασίας και αντικαταστάθηκαν από παντελόνια και flat παπούτσια. Η επαφή αυτή με μία πιο «μάτσο» ιδεολογία θεωρήθηκε ένα πολύ θετικό βήμα για πολλές γυναίκες, οι οποίες όχι μόνο ξεκίνησαν να αισθάνονται πιο δυνατές και ανεξάρτητες αλλά να εξερευνούν και μία άλλη πτυχή της προσωπικότητάς-σεξουαλικότητάς τους που μέχρι τότε ήταν πολύ καλά κρυμμένη.

Αν ποτέ παρατηρήσεις φωτογραφίες της εποχής από underground gay κλαμπ, θα δεις πολλά (μα πολλά) κορίτσια να φοράνε «ανδρικές» ενδυμασίες, κοιτάζοντας τον φακό με τους γοφούς τους να προπορεύονται ελαφρώς του υπόλοιπου σώματος, τα χέρια τους να βρίσκονται στις τσέπες και τα μανίκια τους μαζεμένα στα μπράτσα, ως ένδειξη αρρενωπότητας. Έρχονται έτσι σε πλήρη αντίθεση με τα θηλυκά πρότυπα του τότε, τα οποία πρέσβευαν την εύθραυστη γυναικεία φύση, με αεράτες φούστες και μπουκλωτά
μαλλιά. Αν μία γυναίκα αποφάσιζε να εμφανιστεί σε κάποια επίσημη περίσταση φορώντας ένα καλοραμμένο κοστούμι αντί για ένα ακριβό φόρεμα, σίγουρα θα γινόταν το νούμερο ένα θέμα συζήτησης της βραδιάς.

Κάπως έτσι συνεχίζει να λειτουργεί η queer κουλτούρα ακόμα και σήμερα, τουλάχιστον μέχρι σε έναν βαθμό, με τις διάφορες διαλέκτους και τους fashion κωδικούς να αντικατοπτρίζουν μεν την εξέλιξή της, να αποτελούν δε σινιάλο για τους υπόλοιπους που ανήκουν στην κοινότητα ότι έχουν βρει τους όμοιούς τους. Η υπέροχη αυτή LGBTQ+
«γλώσσα» λειτουργεί ως μέσο αναγνώρισης αλλά ίσως και προστασίας ή προειδοποίησης προς τα straight άτομα ότι καλύτερο θα ήταν να μην δοκιμάσουν το ίδιο.

Παρόλο λοιπόν που η μόδα αλλάζει συνεχώς, πολλά στιλ και statements που αποτελούν πολιτικούς και κοινωνικούς σταθμούς για την queer κουλτούρα έχουν παραμείνει τα ίδια, δείχνοντας μεγαλύτερη αντίσταση στο πέρασμα του χρόνου από αρκετά trends βασισμένα στις 'φυσιολογικές', ετεροφυλόφιλες τάσεις της κάθε σεζόν. Μελέτησε για παράδειγμα τα θεμέλια του σύγχρονου drag από την δεκαετία του 80 και στην συνέχεια μέτρησε πόσους χρήστες του ινσταγκραμ θα δεις να φοράνε dramatic δαντέλες, κορσέδες, νέον χρώματα και smokey eyes μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο. Ή να καπνίζουν έξω από τα μεγαλύτερα gay bars του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης (προ Covid, φυσικά).

Τα ξεκούμπωτα πουκάμισα, οι τιράντες, το λαμπερό μακιγιάζ, τα piercings και πολλά ακόμα στιλ-σήματα κατατεθέν της queer ζωής υπάρχουν ξεκάθαρα στους χώρους όπου η κοινότητα δρα και κοινωνικοποιείται, αποτελώντας έναν glam φόρο τιμής στην αντοχή και το σθένος της. Υπάρχει επομένως ένα σαφές πρόβλημα όταν η βιομηχανία της μόδας εισβάλει μέσα σε αυτόν τον καλά προστατευμένο κόσμο και «απαγάγει» πολλά από τα στοιχεία που τον κάνει να ξεχωρίζει, παρουσιάζοντάς τα ως δικά της.

Προκύπτει έτσι το εξής παράδοξο: στιλ και ρούχα για τα οποία τα queer άτομα έχουν στοχοποιηθεί, χτυπηθεί, απομονωθεί ακόμα και δολοφονηθεί ξαφνικά εμφανίζονται στην mainstream fashion πλατφόρμα, φοριούνται από την Kim K και γίνονται αμέσως περιζήτητα. Η ιστορική θηλυκότητα και οι τεχνικές μακιγιάζ των drag queens, το coolness
των androgynous ανδρών και γυναικών, όλοι οι ενδυματολογικοί και όχι μόνο κώδικες υιοθετούνται από άλλους και τοποθετούνται σε μία straight σκηνή, η οποία χρησιμοποιεί το voguing, τα ballroom shows, τις περούκες και τόσα ακόμα είτε σαν κωμική ανακούφιση είτε σαν μία ρηχή μίμηση, χωρίς καμία έρευνα ή ιδέα για το από πού προέρχονται όλα αυτά τα trend που τόσο αγαπιούνται. Με άλλα λόγια, πόσοι χρήστες του TikTok γνωρίζουν ότι το lip syncing με το οποίο καταπιάνονται οφείλεται στα drag shows; Και κατά πόσο τους ενδιαφέρει, από την στιγμή που κάθε βίντεό τους συγκεντρώνει εκατομμύρια καρδουλες;

Φράσεις όπως ‘Yasss Queen’, ‘Slay’ και  ‘Not today, Satan’ τυπώνεται με γκλιτερωτά logos πάνω σε μπλουζάκια, κούπες, βαζάκια και κορνίζες για το σπίτι ενώ το androgynous στιλ (για το οποίο πολλοί queers έχουν συλληφθεί και κακοποιηθεί στο παρελθόν) αποτελεί μία στιλάτη επιλογή για την νεολαία του ίνσταγκραμ και τις κολεξιόν για μάρκες όπως το River Island, το Depop και το Urban Outfitters.

Φυσικά, κανένας δεν ισχυρίζεται ότι μία γυναίκα δεν μπορεί να φορέσει κοστούμι (όλοι θυμόμαστε πόσο σέξι ήταν η Blake Lively στο A Simple Favor, ας πούμε την αλήθεια) ή ότι δεν μπορείς να παρακολουθήσεις με ευχαρίστηση και αγωνία το Ru Paul's Drag Race αν δεν είσαι και εσύ Queen. Ίσως όμως είναι επιτέλους καιρός, στο κλίμα εναντίον του ρατσισμού και των βλαβερών διακρίσεων με βάση το φύλο, την φυλή και την σεξουαλικότητα που χαρακτηρίζει τις ημέρες που διανύουμε, να κάνουμε μία έρευνα και σύντομη ιστορική LGBTQ αναδρομή στα μονοπάτια της μόδας που ακολουθούμε χωρίς να το γνωρίζουμε. Μόνο έτσι θα κατανοήσουμε και θα εκτιμήσουμε καλύτερα τις ρίζες πολλών όσων στολίζουν και τον δικό μας χαρακτήρα, από όσα φοράμε μέχρι τον τρόπο που επικοινωνούμε ο ένας με τον άλλον.