Αστραφτερά διαμάντια και μαγικά άχυρα: Μια έκθεση που βρίσκει τη μαγεία στα ρούχα με ταπεινά υλικά

Ρούχα, παπούτσια, καπέλα, τσάντες και άλλα είδη ένδυσης και αξεσουάρ, μας συνοδεύουν στη καθημερινότητά μας, στις καλύτερες και τις χειρότερες στιγμές της ζωής μας βρίσκονται στο πλευρό μας. Τα έχουμε ανάγκη, τα επιθυμούμε, τα προσφέρουμε, τα χρησιμοποιούμε, τα πετάμε, τα επιδιορθώνουμε και τα αξιοποιούμε ξανά. Μας μεταμορφώνουν και παράλληλα σκιαγραφούν την προσωπικότητά μας. Η Basket Gallery, μια νέα γκαλερί της Θεσσαλονίκης, επιδιώκει να τιμήσει και να αναδείξει τη σημασία των αγαπημένων μας ρούχων και αξεσουάρ, μέσα από την πρώτη της έκθεση, «Αστραφτερά διαμάντια και μαγικά άχυρα». Δεν υπάρχουν διαμάντια όμως μεταξύ των εκθεμάτων, καθώς η ομάδα που βρίσκεται από πίσω θέλει να δείξει πως η μαγεία έρχεται από το ταπεινότερο υλικό και να αναδείξει τις σύγχρονες αλλά και τις παραδοσιακές μορφές της τέχνης του πλεξίματος και της καλαθοπλεκτικής, μιας κληρονομιάς χιλιετιών, με πολλές και διάφορες ερμηνείες και χρήσεις στο σήμερα.

Στη συλλογή της γκαλερί συγκεντρώθηκαν αντιπροσωπευτικά αντικείμενα από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και έπειτα, ρούχα υψηλής ραπτικής ή πρετ-α-πορτέ, παπούτσια, καπέλα και τσάντες ή αξεσουάρ όπως βεντάλιες, από διάφορα μέρη του κόσμου, κατασκευασμένα από κυρίως φυσικές ίνες. Κάποια φέρουν τις ετικέτες διάσημων Οίκων Μόδας, άλλα έχουν δημιουργηθεί από ανερχόμενους καλλιτέχνες ή είναι προϊόντα σκληρής δουλειάς από επιδέξιους, πλην ανώνυμους, τεχνίτες. Όλα τους όμως, συνοδεύονται από μια ξεχωριστή ιστορία ή δημιουργούν προβληματισμούς και συζητήσεις πάνω σε ζητήματα όπως το γένος ή η οικονομία του παρελθόντος. Για παράδειγμα στην Αθήνα του 5ου αιώνα, τα παπούτσια μπορούσαν να μεταφέρουν αυτόν που τα φορούσε πέρα από κοινωνικά και πολιτικά σύνορα: η υπόδηση μπορούσε να λειτουργήσει ως σύμβολο ιθαγένειας και ως ένδειξη ότι κάποιος έφευγε για τον πόλεμο ή ντύνονταν για έρωτα, γάμο ή θάνατο.

Κάθε ένα από τα εκθέματα, ακολουθεί μια μικρή εξέταση των ατομικών, κοινωνικών και άλλων συγκυριών που επικρατούσαν κατά την δημιουργία και παραγωγή του. Πρωταγωνιστούν υλικά όπως το άχυρο και η ράφια που χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο για χιλιετίες ως πρώτες ύλες στην κατασκευή ρούχων και συνδέονται με τους θερμούς μήνες του έτους, την καλοκαιρινή αναψυχή και την έξοδο. Το να δουλεύει βέβαια κανείς με φυσικές ίνες απαιτεί μεγάλη επιδεξιότητα και πολλές ώρες προετοιμασίας, ύφανσης και φινιρίσματος.

Τα ρούχα μας επιτρέπουν να πούμε ποιοι είμαστε και πού αποσκοπούμε, μέσα από το σχήμα και το στυλ τους και μόνο, συνοδοιπόροι μας σε καλούς και κακούς καιρούς. Στην έκθεση θα παρατηρήσει κανείς το cardigan του Issey Miyake από τεχνητό μετάξι. Γεννήθηκε στη Χιροσίμα το 1938 και ήταν μάρτυρας του ατομικού βομβαρδισμού της πόλης το 1945. Ως παιδί ήθελε να γίνει χορευτής. Μετά από σπουδές γραφιστικής και μόδας στο Τόκιο μετακόμισε στο Παρίσι όπου δούλεψε με τους Guy Laroche και Hubert de Givenchy και όταν επέστρεψε στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 1970 ίδρυσε το Miyake Studio. Η Coco Chanel «ευθύνεται» για τη διάδοση της γυναικείας αυτής ζακέτας, ως ένα ρούχο που μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς να χαλάσει το χτένισμα και έπειτα συνδέθηκε με την κολεγιακή κουλτούρα της δεκαετίας του '20. 

Τα παπούτσια, εκτός από το να μας προστατεύουν από τον κακό καιρό και άλλες βλαβερές συνθήκες, είναι σχεδόν φυσική προέκταση των σωμάτων μας και τα αποχωριζόμαστε συνήθως μόνο όταν είμαστε στο κρεβάτι ή αν για κάποιο λόγο τα πόδια μας δεν πατούν στη γη. Η τεχνική ύφανσης καλαθιού που βλέπουμε στις μπαλαρίνες της Bottega Veneta που εκτίθενται, ήταν στην πραγματικότητα απλώς μια λύση σε ένα τεχνικό πρόβλημα, αφού στο ξεκίνημά της η εταιρεία το 1966, δεν διέθετε ραπτομηχανές ικανές να φιλοξενήσουν  χοντρές λωρίδες δέρματος.

Οι τσάντες κουβαλούν τις προσωπικές μας αναμνήσεις, τα τηλέφωνά μας με φωτογραφίες, σημειώσεις, κλειδιά, κρύβουν κάποιο φυλακτό ίσως που κουβαλούμε για προστασία, τα γούρια μας. Οι πλεκτές τσάντες και τα καλάθια υπήρχαν εδώ και πολλούς αιώνες, αν όχι χιλιετίες και όπως ακριβώς οι πλαστικές ή οι χάρτινες σακούλες σήμερα, ήταν πάντα φτηνά και ελαφριά. Εντυπωσιάζει η καλοκαιρινή τσάντα καρπούζι που κατασκευάστηκε από κόκκινη, πράσινη και μαύρη βαμμένη ράφια στην Ταϊλάνδη, χώρα γνωστή για την ικανότητα της βιομηχανίας της να υφαίνει και να πλέκει υφάσματα και αντικείμενα όπως αυτή η τσάντα, ενώ οι Ταϊλανδοί τεχνίτες θεωρούνται δεξιοτέχνες της υφαντικής. Θυμίζοντας μαξιλάρι ή σφουγγάρι μεγάλου σώματος (μερικοί μπορεί να δουν σκούπα), η τσάντα ώμου Armani της έκθεσης, είναι κατασκευασμένη από ασημί, γκρι βαμμένη ραφιά.

Τα κοσμήματα που είναι φτιαγμένα από φυτικές ίνες μπορεί να πάρουν είτε λιτές και απέριττες, είτε περίτεχνες και περίπλοκες μορφές π.χ κολιέ και βραχιόλια φτιαγμένα από απαστράπτον, χρυσό άχυρο, δουλεμένο τεχνηέντως με κερί μέλισσας. Κατασκευασμένα από ταπεινά υλικά, τα σχέδια αυτών των στολιδιών αντικατοπτρίζουν εκείνα που εφαρμόζονται στην μεταλλοτεχνία, μιμούμενα την λαμπρότητα του χρυσού. Αυτό το κολιέ που φιγουράρει ανάμεσα στα εκθέματα, κατασκευάστηκε από τους κατοίκους Songhai στο Τιμπουκτού του Μάλι και μας διδάσκει ότι ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Στο Τιμπουκτού, που κάποτε ήταν κόμβος του εμπορίου μέσω της Σαχάρας και θρησκευτικό κέντρο στο βόρειο Μάλι, οι γυναίκες της Σονγκάης παράγουν κοσμήματα από κερί μέλισσας και άχυρο για πολλές δεκαετίες. Τα αντικείμενα μοιάζουν πολύ με χρυσά και αναφέρονται στην καθομιλουμένη ως «χρυσός Timbuktu». 

Οι βεντάλιες προστατεύουν από τον ήλιο και προσφέρουν ανακούφιση όταν κυριαρχεί η ζέστη και η υγρασία. Ανυπόγραφες και φτιαγμένες από επιδέξιους, παραδοσιακούς τεχνίτες, οι βεντάλιες της έκθεσης προερχόμενες από την Ασία και την Δυτική και Ανατολική Αφρική, παρουσιάζουν κάτι αρχετυπικό. Σπάνια συναντάς αφρικανική χώρα που να μην εμφανίζει μια ομάδα ιθαγενών που να εκθέτουν κάποια μορφή καλαθοποιίας. Αυτοί οι χειροποίητοι "ανεμιστήρες" από άχυρο προέρχονται από τη Δυτική Αφρική και το Τζιμπουτί και διακρίνονται για την πολυπλοκότητα του σχήματος και της ύφανσής τους. Πολλοί ανατολίτικοι και ευρωπαϊκοί ανεμιστήρες - αναδιπλούμενοι ή άκαμπτοι - ακολουθούν ένα κυκλικό σχήμα, σχηματίζουν είτε έναν πλήρη κύκλο, είτε ένα πλήρες ορθογώνιο, με μια μακριά λαβή σαν ραβδί προσαρτημένη σε αυτό. Η βεντάλια - «γλειφιτζούρι» κατασκευάζεται μέσω της παραδοσιακής διαδικασίας κατασκευής καλαθιού κουλούρας.

Τα καπέλα είναι μερικές φορές άρρηκτα συνδεδεμένα με τις ιεροτελεστίες. Η χρήση τους ή η απουσία τους μπορεί να μεταφέρουν την επιθυμία του προσώπου να αφομοιωθεί σε μια ομάδα ή να δηλώσει την διαφορετικότητά του, να τον προσέξουν ή να περάσει απαρατήρητος. Η ελληνική εταιρεία Stamion (Σταμίων ΑΕ) λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη από το 1914 πωλώντας καπέλα, κασκόλ και άλλα αξεσουάρ για ενήλικες και παιδιά. Στο Basket Gallery θα δει κανείς ένα παιδικό καπέλο της Disney με τον Μίκυ Μάους από ψάθα.

Τhe Basket Gallery, 231 051 2788, Καραολή και Δημητρίου των Κυπρίων, Θεσσαλονίκη. Eίσοδος δωρεάν.
Περισσότερα στο thebasketgallery.gr