Παρακολουθώντας μια μαμά να γεννάει στο σπίτι

«Μόλις λίγα λεπτά αφού ένιωσα οτι θα σπάσουν τα νερά εμφανίστηκαν οι μαίες στην είσοδο της πόρτας του σπιτιού μου στο Φάληρο, με το βαλιτσάκι και το σκαμνάκι τους. Θα φουσκώναμε την πισίνα στο καθιστικό και σε πολύ λίγο θα άρχιζε η διαδικασία του τοκετού, με άγνωστο το πότε θα τελείωνε», ξεκινά να διηγείται η Ντενίζ Δημητριάδου, ενώ καθόμαστε ακριβώς μπροστά στο σημείο που γέννησε. Ασχολείται με τα τουριστικά, έχει τρεις κόρες –την πρώτη την γέννησε σε μαιευτήριο, τις άλλες δύο στο σπίτι–και αν ξαναέμενε έγκυος, πάλι τον χώρο της θα επέλεγε για τη γέννα όπως μου λέει.

Πολλά τα ερωτήματα που μου γεννιούνται, καθώς ο τοκετός στο σπίτι δεν ενθαρρύνεται στην Ελλάδα, τουλάχιστον σε σχέση με χώρες του εξωτερικού, όπως για παράδειγμα την Ολλανδία που το 31% των τοκετών γίνονται στο σπίτι. Λογικό θα σκεφτεί κανείς, αφού στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, αυτό της εποχής που γεννήθηκαν οι γιαγιάδες μας (σε βάθος δηλαδή 100ετίας), η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών γεννούσαν στα σπίτια τους με τη βοήθεια της «μαμής» και με τους ανάλογους φυσικά κινδύνους περιγεννητικής θνησιμότητας. Παρ' όλα αυτά παρατηρείται, στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας τάσης, βάσει σχετικών ερευνών και πρόσφατων δημοσιευμάτων, πως έχει δημιουργηθεί ένα «κίνημα» γυναικών στην Ελλάδα, οι οποίες επιλέγουν το περιβάλλον του σπιτιού τους για να βιώσουν την εμπειρία του τοκετού, χωρίς ιατρική παρέμβαση. Για ποιον λόγο όμως επιστρέφουν σε αυτό μετά τα άλματα που έχουν μεσολαβήσει στη σύγχρονη γυναικολογία; Ποια διαδικασία ακολουθείται, πώς προετοιμάζεται το σπίτι και πώς βιώνεται η στιγμή της γέννας στο σαλόνι; Ποιος είνα ο πραγματικός ρόλος της μαίας; Υπάρχει «plan b» σε περίπτωση που πάει κάτι λάθος και βρίσκεσαι στον 4ο όροφο πολυκατοικίας στα Εξάρχεια, μέρα με απεργίες και συλλαλητήριο στους δρόμους, και ποιος εγγυάται οτι θα υπάρχει διαθέσιμο ασθενοφόρο και γιατρός στο πλησιέστερο νοσοκομείο; Ο τοκετός της Ντενίζ διήρκησε 7 περίπου ώρες συνολικά και δεν θα μπορούσα να παραβρίσκομαι σε ολόκληρη τη διαδικασία, ωστόσο από τις διηγήσεις της, παίρνω απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα.

Πώς προέκυψε η ιδέα του τοκετού στο σπίτι

Οι λόγοι που θα επιλέξει μια γυναίκα τον τοκετό στο σπίτι, εφόσον πρόκειται για μια υγιή και ομαλή εγκυμοσύνη, είναι αυστηρά προσωπικοί. Έχουν να κάνουν με τη φιλοσοφία ζωής της κάθε γυναίκας, τις πολιτιστικές της επιρροές, με μια ενδεχομένως αρνητική προδιάθεση απέναντι στις υπηρεσίες που παρέχονται στα μαιευτήρια, ακόμα και με οικονομικούς λόγους. Μέσα από συζητήσεις με διάφορες γυναίκες που γέννησαν κατά την περίοδο του covid τηρώντας αυστηρά πρωτόκολλα, καταλαβαίνω πως υπάρχει και μια μερίδα που βίωσε τραυματικά τη νοσοκομειακή εμπειρία σε αυτήν την τόσο ευαίσθητη στιγμή τους εξαιτίας της πανδημίας. Ρωτώ την Ντενίζ πώς πήρε αυτή την απόφαση.

«Ξεκίνησα σε γυναικολόγο, όπως όλες οι γυναίκες, ήμουν συνεπής στις ιατρκές εξετάσεις, αλλά ένιωθα πάντα πως με τον γιατρό είχαμε μια τυπική, διεκπεραιωτική σχέση, από την οποία μου έλειπε το στοιχείο της άνεσης και της πραγματικής σύνδεσης, προκειμένου να συζητήσω τα πάντα για το κοσμοϊστορικό για μένα γεγονός που θα συνέβαινε στη ζωή μου, τη γέννα μου. Ένας δεύτερος γυναικολόγος που επισκέφτηκα με ενημέρωσε πως τη μέρα του τοκετού, επειδή το νοσοκομείο ήταν πανεπιστημιακό, θα γεννούσα παρουσία δέκα φοιτητών ιατρικής στον θάλαμο, χωρίς όμως να επιτρέπεται η είσοδος κάποιου δικού μου ανθρώπου. Έπειτα με όσες γυναίκες είχα μιλήσει, μου περιέγραφαν την εμπειρία του τοκετού τους στο νοσοκομείο ως μια επώδυνη διαδικασία, εστιάζοντας στα αρνητικά που βίωσαν κατά την εγκυμοσύνη. Έχοντας λοιπόν προβληματιστεί, κι απο δική μου περιέργεια, ξεκίνησα να διαβάζω γύρω από το θέμα “natural birth”. Τότε έμαθα για μια ανεξάρτητη ομάδα μαιών στη Θεσσαλονίκη που αναλάμβανε τοκετούς στο σπίτι, και αποφάσισα να συναντηθώ μαζί τους, όχι επειδή είχα καταλήξει πως θα ακολουθήσω αυτόν τον δρόμο, αλλά κυρίως για να ενημερωθώ για τη διαφορετική αυτή επιλογή».

Η επιλογή μαίας 

Οι μαίες, όπως μου εξηγεί η Ντενίζ, συνήθως συνεργάζονται με κάποιον μαιευτήρα-γυναικολόγο, φιλικό προς τον φυσιολογικό τοκετό στο σπίτι. Γνωρίζουν πως πρέπει να εξελιχθεί ομαλά ένας τοκετός, πώς λειτουργεί το γυναικείο σώμα και πώς μπορούν να σε υποστηρίξουν ψυχολογικά κατά τη διάρκεια της γέννας, όταν είναι έντονα τα συναισθήματα και ο πόνος. «Μόλις αποφάσισα πως θα γεννήσω στο σπίτι, έφτιαξα μια μικρή ομάδα με τις κατάλληλες μαίες και συμφωνήσαμε να πορευτούμε μαζί. Από εκείνη τη στιγμή ήμασταν ανά πάσα στιγμή σε επαφή, καθώς σε αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχει πιθανή ημερομηνία που θα έρθει το μωρό και οι ίδιες δεσμεύονται πως δεν θα λείψουν από την περιοχή τις μέρες που πλησιάζεις στον τοκετό».

Αυτές φέρνουν την πισίνα και τον εξοπλισμό τους, που περιλαμβάνει από ειδικό σκαμνάκι, γάντια, βεντούζα, ψαλίδα για τον ομφάλιο λώρο, μέχρι φυάλη οξυγόνου και άλλα. Δεν θα τα χρησιμοποιήσουν όμως αν δεν παραστεί ανάγκη. Ο ρόλος τους είναι να επιβλέπουν και να ενθαρρύνουν: «Eίσαι δυνατή, μπορείς να το κάνεις, όλα κυλάνε καλά» ψυθιρίζουν με ηρεμία και χαμόγελο στην Ντενίζ κατά τη διάρκεια του τοκετού. Παράλληλα της δίνουν την ελεύθερια κίνησης και την κατεθύνουν σε στάσεις που θα τη βοηθήσουν. 

Μαθαίνω ακόμα πως το επάγγελμα της μαίας είναι εντελός διαφορετικό από αυτό της βοηθού μητρότητας – πρόκειται για επαγγελματία με εκπαίδευση γύρω από τον τοκετό που προσφέρει υποστήριξη τόσο πριν αλλά κι αμέσως μετά τον τοκετό, τόσο σε πρακτικό, αισθηματικό όσο και εκπαιδευτικό επίπεδο, χωρίς να γνωρίζουν να εφαρμόζουν μαιευτική. Για παράδειγμα μπορεί να σου προτείνει βότανα που βοηθούν στο διάστημα που βρίσκεσαι σε αυτή την κατάσταση, όπως το γαϊδουράγκαθο που βοθάει στην παραγωγή γάλατος, σύμφωνα με την Ντενίζ. 

Η προετοιμασία του σπιτιού για τον τοκετό

«Με τον άντρα μου αποφασίσαμε να παρακολουθήσουμε μαθήματα προετοιμασίας τοκετού. Σε αυτά δεν προετοιμάζεσαι μόνο για τον τοκετό σου στο σπίτι, αλλά μαθαίνεις και άλλες χρήσιμες πληροφορίες που συχνά αφορούν στα δικαιώματα της γυναίκας, τι μπορεί να αρνηθεί από φάρμακα τα οποία είναι περιττά, για παράδειγμα, ή να ενημερωθεί για τα πρωτόκολλα που ισχύουν κατά τη διάρκεια της γέννας. Μαθαίνεις όμως και πρακτικούς τρόπους που σου απαλύνουν τον πόνο αφού στον τοκετό στο σπίτι δεν ενθαρρύνεται η χρήση φαρμάκων και η ιατρική παρέμβαση γενικότερα, όπως η επισκληρίδιος ή η πρόκληση τοκετού με τη χρήση ορού – παρεμβάσεις που εφαρμόζονται στα μαιευτήρια».

Όταν αποφασίζεις να γεννήσεις στο σπίτι, μπορείς να επιλέξεις όποιον χώρο προτιμάς, το κρεβάτι, τον καναπέ, την μπανιέρα. Στο σπίτι παίζει χαλαρωτική μουσική με λίστα από τα αγαπημένα της τραγούδια, ο φωτισμός είναι χαμηλός με κεριά και φωτάκια. Ενθαρρυντικά μηνύματα γραμμένα σε post it είναι κολλημένα στους τοίχους και κάνουν το περιβάλλον ακόμα πιο φιλικό. Μια μπάλα πιλάτες βρίσκεται ακριβώς δίπλα και η Ντενίζ ξαπλώνει μαλακά πάνω της. Επέλεξε να γεννήσει στο νερό, στοιχείο με το οποίο ένιωθε μεγαλύτερη άνεση και που επίσης έχει την τάση να ανακουφίζει τον πόνο. Οι μαίες το ρύθμισαν στους 37 βαθμούς κελσίου, και κάθισε μέχρι να καλυφεί ως τη μέση, ενώ από εκεί και πάνω ίδρωνε από τη ζέστη. Ήρθε η ώρα για τις ωδές: ελεγχόμενες κραυγές με μουσικό στοιχείο, που βοηθούν την ετοιμόγεννη να ανταπεξέλθει στον πόνο, να συγκεντρωθεί και να μείνω σταθερή. 

Παράλληλα εφαρμόζουν hypnobirthing. Πρόκειται για τεχνικές ύπνωσης ή υπνοθεραπείας που με ειδικά επιλεγμένες ήπιες λέξεις, στοχεύουν στο να διώξουν το στρες και όλες τις αρνητικές σκέψεις ώστε ο τοκετός να γίνει μέσα σε βαθιά χαλάρωση, αλλά και με απόλυτο έλεγχο ταυτόχρονα. Σαν να προγραμματίζει το υποσυνείδητό της.

«Είχες νιώσει ότι αυτή θα ήταν η μέρα που θα γεννούσες;» ρωτώ την Ντενίζ, για να μου απαντήσει με σιγουριά: «Ναι. Μόλις λίγα λεπτά αφού ένιωσα ότι πρόκειται να γεννήσω, εμφανίστηκαν οι μαίες στην είσοδο της πόρτας του σπιτιού μου, με το βαλιτσάκι και το σκαμνάκι τους για να ακολουθήσουμε το πρόγραμμα. Θα φουσκώναμε την πισίνα στο καθιστικό και σε πολύ λίγο θα άρχιζε η διαδικασία του τοκετού, με άγνωστο το πότε θα τελείωνε».

Λίγα λεπτά μετά τις ετοιμασίες η Ντενίζ δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει πως ο τοκετός πλησιάζει. Είναι μια σουρεαλιστική στιγμή. Από τις 2 το μεσημέρι ως τις 5 κάνει μικρές βόλτες μέσα στο σπίτι, της κάνουν απαλό μασάζ στην πλάτη, ρεμπόζο – μια κίνηση με ένα ειδικό μεξικάνικο πανί που βοηθάει στη χαλάρωση των πόνων. Εκείνη τη στιγμή όμως, μπαίνει η πρώτη της κόρη στην πίσινα και μπλοκάρει όλη της η συγκέντρωση, με αποτέλεσμα να σταματήσει προσωρινά η διαδικασία. Οι μαίες απομακρύνονται για μία ώρα, μένει με τον άντρα της και όταν χαλαρώνει πραγματικά χάρη στην ωκυτοκίνη –την ορμόνη της αγάπης που παράγει ο οργανισμός– ξεκινά και πάλι την προσπάθεια. Συνολικά επτά ώρες από τη στιγμή που ήρθαν οι μαίες, το «θαύμα» γίνεται και το πρόσωπο της Ντενίζ λάμπει από ευτυχία, καθώς αγκαλιάζει το υγιέστατο 5 κιλών κοριτσάκι της. Το θηλάζει αμέσως και του φορά ένα κορμάκι με σύνθημα «Γεννήθηκα με ασφάλεια, απλότητα και στο σπίτι».

Τοκετός: Μια τρομερά απολαυστική διαδικασία

«Ήταν μια υπέροχη πνευματική διαδικασία, όχι ένα ιατρικό συμβάν που χρήζει περίθαλψης. Ήταν μια φυσική διαδικασία, τρομερά απολαυστική. Το σπίτι και γενικότερα κάθε προστατευμένο περιβάλλον ηρεμίας και αγάπης, σου δίνει τη δυνατότητα να ακούσεις καλύτερα το σώμα σου και να γεννήσεις με τον τρόπο που είμαστε βιολογικά φτιαχμένοι να το κάνουμε, θεωρώ με βάση την εμπειρία μου αυτή. Κατά τον τοκετό έρχεσαι αντιμέτωπος με τον εαυτό σου, με τους φόβους σου, αλλάζεις ως άνθρωπος εκείνη την ώρα. Καβαλάς τους πόνους σαν τα κύματα και μαθαίνεις ότι όταν δεν αντιστέκεσαι στη ροή των πραγμάτων, όλα θα κυλήσουν ομαλά, κάτι που προσωπικά το βλέπω και σαν training για το ταξίδι της μητρότητας που ακολουθεί. Στην περίπτωσή μας αποφασίσαμε να αφαιρέσουμε τον ομφάλιο λώρο καθυστερημένα, προκειμένου να αποφύγουμε τη βάναυση διακοπή από τον πλακούντα με την ψαλιδιά. Έτσι θελήσαμε δέκα λεπτά αργότερα να τον κάψουμε, αφού είχε στραγγιστεί το αίμα, μέσα από μια όμορφη οικογενειακή διαδικασία όπου ήμασταν όλοι αγκαλιασμένοι» περιγράφει.

Κατά τη διάρκεια όλης της διαδικασίας, δίπλα στην Ντενίζ στέκεται και ο άντρας της, ο Γιάννης Γιαμακίδης. Ο ρόλος του πολύ σημαντικός, αφού μερικές φορές λειτουργεί σαν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην ετοιμόγεννη μαμά και τις μαίες. Του ζητώ να μου περιγράψει τον τοκετό μέσα από τα δικά του μάτια.

«Όταν μου είπε η Ντενίς οτι θέλει να γεννήσει στο σπίτι έπαθα το απόλυτο σοκ. Στην πορεία όμως το αποδέχτηκα. Σε αυτό ίσως έπαιξε ρόλο ότι καταλάβαινα πως επρόκειτο για μια πιο προσωπική και ανθρώπινη προσέγγιση, σε σχέση με το ψυχρό περιβάλλον ενός χειρουργείου, και χωρίς τη διεκπαιρεωτική αίσθηση που σου προκαλεί. Κατά τη διάρκεια του τοκετού είχα άγχος, αλλά ήξερα ότι είχαμε κάνει μια καλή προετοιμασία και το θέαμα εν τέλη ήταν πολύ συγκινητικό. Για λίγο είχε παγώσει ο χρόνος και θα πρότεινα σε κάθε άντρα να είναι δίπλα στη γυναίκα του σε αυτή τη στιγμή για να δει πώς έρχεται στον κόσμο το δώρο της ζωής. Το δίδαγμα για μένα από όλη αυτή τη διαδικασία είναι ότι η φύση ίσως ξέρει καλύτερα τι να κάνει σε αυτές τις περιπτώσεις. Ταυτόχρονα αλλάζει όλο το οικογενειακό περιβάλλον, δένεται περισσότερο η οικογένεια και η μάνα μέσα από αυτή την “τελετή” βιώνει ένα θαύμα με όλες της τις αισθήσεις. Αυτομάτως έρχεται ο μητρικός θηλασμός –το πρωτόγαλα– πολύ σημαντικός για το βρέφος».

Ο οικονομικός παράγοντας επηρεάζει άραγε την επιλογή ενός ζευγαριού να αποφύγει τον μαιευτήρα και την κλινική και να προτιμήσει τη γέννα στο σπίτι; Σε κάποιες χώρες του εξωτερικού ενδεχομένως να ισχύει κάτι τέτοιο, για παράδειγμα μια ιδιωτική κλινική στις ΗΠΑ μπορεί να κοστίσει εξωφρενικά ποσά. Συν τις άλλοις, εκτός του οικονομικού, έχουν γίνει αναφορές για υψηλά ποσοστά μαιευτικής βίας σε δημόσιες μονάδες του εξωτερικού. Έτσι πολλές γυναίκες απομακρύνονται από αυτόν τον μηχανισμό, με τον αριθμό των γεννήσεων στο σπίτι να έχει αυξηθεί κατά 20% σχεδόν το 2020. Στην Ελλάδα, ωστόσο, με βάση τα λεγόμενα της Ντενίζ, το κόστος του τοκετού στο σπίτι δεν απέχει σε μεγάλο βαθμό από αυτό τις κλινικής, με τις μαίες να χρεώνουν ένα fix ποσό που κυμαίνεται ενδεικτικά από 1.500 ως 2.500 ευρώ – ανάλογα την ομάδα.

Ρωτώ την Ντενίζ αν τη φόβισε ποτέ το ενδεχόμενο να προκύψει κάποια επιπλοκή. «Από την αρχή είχαμε συζητήσει με τις μαίες πως αν τυχόν υπάρξει κάποια ανάγκη θα μεταφερθούμε επειγόντως στο πλησιέστερο μαιευτήριο, το οποίο μάλιστα είχαν ενημερώσει ώστε να είναι stand by. Δεν σκεφτόμουν όμως τις επιπλοκές γιατί είμαι της άποψης ότι όσο λιγότερο παρεμβαίνεις σε μια φυσική διαδικασία, τόσο ελαττώνονται και οι πιθανότητες να δημιουργηθεί κάποιο πρόβλημα. Στον τοκετό στο σπίτι γίνονται όλα φυσιολογικά, όταν το σώμα και το μωρό είναι έτοιμα. Οπότε εφόσον δεν είχα μπει στη διαδικασία πρόκλησης τοκετού για να γίνει όλο αυτό νωρίτερα, δεν φοβόμουν κάτι».

*Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο της Ντενίζ Δημητριάδου και Γιάννη Γιαμακίδη

Αν έχετε κι εσείς ένα πρωτότυπο και δημιουργικό πρότζεκτ ή μια ενδιαφέρουσα ιστορία να διηγηθείτε, στείλτε μας email στο katerinakamp@yahoo.com