Έλενα Τσαγκαράκη: Αξίζω και μπορώ

Τι ενώνει γυναίκες με διαφορετικά επαγγέλματα, όπως μια δικηγόρο, μια χημικό, μια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο, μια βιολόγο, μια διευθύντρια ιδρύματος και μια υπεύθυνη μάρκετινγκ; Οι ιστορίες τους. Ιστορίες που μιλούν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όταν θέλουν να εξελιχθούν επαγγελματικά, να διεκδικήσουν την αμοιβή που τους αξίζει, να ενισχύσουν τη δημόσια παρουσία τους, να μπουν σε ένα διοικητικό συμβούλιο, να προωθηθούν στην πολιτική ή να υπάρξουν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.

Οι ιστορίες αυτές, αληθινές και ειπωμένες με τα δικά τους λόγια, δείχνουν πώς λειτουργεί το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» στη σημερινή Ελλάδα. Υπερβαίνοντας τις έρευνες, τις στατιστικές και τα απρόσωπα ποσοστά που συνήθως χρησιμοποιούμε για να μιλήσουμε για δυσκολίες και αποκλεισμούς, οι προσωπικές μαρτυρίες μιλούν απευθείας στην καρδιά.

Τις «Ιστορίες για τη Γυάλινη Οροφή» βρίσκει και επιμελείται η μη κερδοσκοπική οργάνωση Story Mentor. (www.storymentor.gr). Αυτή είναι η ιστορία της Έλενας Τσαγκαράκη (Επικοινωνιολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου).

Η ιστορία μου θα μπορούσε να είναι μια ιστορία γυναικείας αλληλεγγύης. Αλλά δεν είναι. Όπως δεν είναι και πρωτότυπη. Αλλά ούτε και ενδιαφέρουσα. Είναι, όμως, ενδεικτική για το πώς εκείνα που μας κάνουν ξεχωριστές ως φύλο, μας κάνουν ταυτόχρονα και στόχους για... το ίδιο μας το φύλο.

Στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν, όταν έμαθα πως ήμουν έγκυος, συνέχιζα να δουλεύω ακόμη και τρεις μέρες πριν τον τοκετό, καθώς δεν αντιμετώπιζα καμία δυσκολία. Τους τρεις μήνες που έλειψα από τη δουλειά, εργαζόμουν από το σπίτι και ήμουν πάντοτε διαθέσιμη στο τηλέφωνο ή ακόμη και για κάποια συνάντηση. Το αποτέλεσμα ήταν, όταν επέστρεψα, να μετακινηθώ από τη θέση μου, με το επιχείρημα ότι «οι μαμάδες δεν κάνουν καριέρα». Η πραγματικότητα, όμως, ήταν διαφορετική.

Συμβαίνει συχνά γυναίκες που έχουν επιτύχει κάτι, να θεωρούν εαυτούς αυθεντίες με αδιαμφισβήτητο κύρος, για λόγους άσχετους προς τη λογική και την πραγματικότητα.

Μετάφραση: δεν υπάρχει χώρος για καμία άλλη. Οι γυναίκες αυτές δε μοιράζονται, έχουν κυρίως άνδρες συνεργάτες και τοποθετούν τις μόνες γυναίκες που βρίσκονται κοντά τους σε θέσεις με περιορισμένες αρμοδιότητες.

Πάνω σε μια τέτοια προσωπικότητα «σκόνταψα» κι εγώ. Μόνο που, όσο εκείνη με υποτιμούσε, τόσο μου έδινε δύναμη να βελτιώσω τον εαυτό μου. Ακαδημαϊκά, προσωπικά, επαγγελματικά. Αποτέλεσμα για μένα: ένα μεταπτυχιακό, ένα διδακτορικό, συνεχείς δημοσιεύσεις, δικτύωση, εξωστρέφεια, δημιουργικότητα και μια ευτυχισμένη οικογένεια με πολλούς φίλους.

Τι είναι εκείνο λοιπόν που, αντί να λειτουργεί συγκολλητικά, δηλητηριάζει τις σχέσεις μεταξύ γυναικών; Χωρίς δεύτερη σκέψη, είναι η ανασφάλεια που πηγάζει από την αίσθηση ότι η θέση που κατέχουν δεν τους αξίζει πραγματικά και πως, αν βρεθούν να συγκρίνονται με μια άλλη γυναίκα -ίσως- πιο ικανή, τότε το οικοδόμημά τους μπορεί να καταρρεύσει. Αυτό δεν μπορούν να το δεχτούν. Αντίθετα, αν η θέση τους κινδυνεύσει από έναν άνδρα, τότε απλώς θα ισχυριστούν ότι «ο χώρος ανδροκρατείται».

Ασφαλώς, η κοινωνία μας έχει δομηθεί επάνω στις γραμμές που όρισαν άνδρες ηγέτες. Ασφαλώς, τα πράγματα που επιμελώς χτίστηκαν στο πέρασμα εκατοντάδων χρόνων δεν αλλάζουν εν μία νυκτί. Αλλά για να γίνει αυτό, πρέπει να δώσουμε τα χέρια με το ίδιο μας το φύλο.

Στην έκδοση του Αυγούστου 2018, το περιοδικό Forbes δημοσιεύει ένα άρθρο με τίτλο «Έξι δύσκολες αλήθειες για την ιεραρχική ανέλιξη των γυναικών». Ανάμεσα στα όσα γράφονται, δύο σημεία πρέπει να σημάνουν συναγερμό:

α) Οι γυναίκες δεν κατέχουν ουσιαστικά την εξουσία που τους έχει δοθεί, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν τις συγκρούσεις με τους άνδρες συναδέλφους τους. Αντιθέτως, με τις γυναίκες συναδέλφους δεν φαίνεται να έχουν τέτοιες αναστολές. Δεχόμαστε εύκολα την προσβολή από έναν άνδρα, αλλά επιτιθέμεθα θανάσιμα σε μια γυναικεία υπόδειξη.

β) Οι γυναίκες δεν έχουν υπομονή. Δεν κάνουν μεθοδικά βήματα και δεν αντιλαμβάνονται πως είναι αδύνατο να τα αποκτήσουν όλα μέσα σε μια στιγμή. Σαν να παθαίνουν το σύνδρομο του βουλιμικού μετά από χρόνια διατροφικής στέρησης.

Τι συμβαίνει, επομένως, και οι γυναίκες δεν καταφέρνουν να είναι πραγματικά δυναμικές και ανεξάρτητες; Γιατί δεν καταφέρνουν να απολαύσουν τη δύναμή τους και να την πολλαπλασιάσουν, μοιράζοντάς την εκεί που πραγματικά αξίζει; Και, κυρίως, γιατί στρέφονται εναντίον των υπόλοιπων γυναικών;

Ας είμαστε ειλικρινείς: απλώς δεν έχουμε μάθει να συνυπάρχουμε σε μια ομόφυλη ομάδα, με αποτέλεσμα, κάθε φορά που μας δίνεται η δυνατότητα να ηγηθούμε, αυτομάτως να πιστεύουμε ότι ο μόνος τρόπος για να διατηρήσουμε την εξουσία είναι να περιορίσουμε ή ακόμη και να εξολοθρεύσουμε. Άρα δεν δημιουργούμε. Απλώς περιστέλλουμε. Δεν αισθανόμαστε ικανές ηγέτιδες, αλλά οι τυχεροί συγγενείς ενός βασιλικού θρόνου του οποίου ο νόμιμος διάδοχος μπορεί από στιγμή σε στιγμή να εμφανιστεί.

Εγώ, λοιπόν, είμαι εδώ για να σας πω ότι η καθεμιά μας έχει το δικό της θρόνο. Και δεν είναι το κόκκινο χαλί εκείνο που θα μας οδηγήσει σε αυτόν. Είναι η πίστη μας σε ό,τι είμαστε και ό,τι κάνουμε. Σπουδαίες ως άνθρωποι, άψογες ως επαγγελματίες. Όχι γιατί κάποιος μας το είπε, αλλά γιατί εμείς επενδύσαμε σε αυτό. Γιατί ο στόχος μας, όσες φορές κι αν χρειάστηκε να επαναπροσδιοριστεί, δεν άλλαξε. Γιατί μάθαμε να φτιάχνουμε δρόμους εκεί που δεν υπήρχαν και γιατί δεν διστάσαμε στιγμή μπροστά στην πρόκληση.

Γιατί ξέρουμε ότι το πραγματικό μας εφόδιο είναι ο ίδιος μας ο εαυτός και γιατί επιλέγουμε να προχωρήσουμε βελτιώνοντας τα στοιχεία που μας κάνουν μοναδικές. Γιατί ξέρουμε πόσο σημαντικό είναι να έχουμε δίπλα μας δυναμικές γυναίκες, που κατανοούν και προάγουν τους στόχους που μας υπερβαίνουν. Κυρίως, όμως, γιατί έχουμε πια ωριμάσει και, ξεπερνώντας την παιδική ανάγκη να αρέσουμε στους άλλους, είμαστε εδώ, αναλαμβάνοντας την ευθύνη να ηγηθούμε, ανοίγοντας ισότιμους δρόμους, χωρίς να προδώσουμε την αλήθεια μας.

Σήμερα, η πρώτη σκέψη που κάνω κάθε πρωί είναι αυτή: Αξίζω και μπορώ. Και η μόνη μου αποστολή είναι να μην το ξεχάσω ποτέ.