Γιατί η Χιλή είναι μέσα στη μόδα;

Σε ένα σημείο του πλανήτη, συγκεκριμένα στην έρημο Atacama στη Χιλή, η fast fashion, αφήνει την τελευταία της πνοή. Μια πνοή όμως που είναι εξαιρετικά καταστροφική για το περιβάλλον.

Μπορεί τα ρούχα που προσφέρουν οι εταιρείες fast fashion να είναι χαμηλού κόστους κάποιος άλλος όμως πληρώνει τον λογαριασμό. Τα άλλοτε καινούργια και αστραφτερά προϊόντα αν κριθούν ανεπιθύμητα οδηγούνται στην έρημο και μετατρέπονται σε τοξικούς αμμόλοφους. Δεν πρόκειται για ένα απλό faux -pas της Βιομηχανίας της μόδας αλλά για ένα αυξανόμενο χάος με τεράστιες περιβαλλοντικές συνέπειες.

Το φαινόμενο fast fashion

Τα τελευταία χρόνια, οι ζωές και οι ντουλάπες μας κατακλύζονται με ρούχα που ανήκουν στην κατηγορία της λεγόμενης fast fashion. Ερωτευόμαστε ακαριαία ένα ρούχο που φαντάζει ιδανικό σε στυλ και τιμή μέχρι να στιγματιστεί από τον πρώτο λεκέ ή το πρώτο δάκρυ. Τότε απλά, χωρίς δεύτερες σκέψεις ή τύψεις το πετάμε και βγαίνουμε στο κυνήγι του επόμενου ιδανικού outfit.

Το «παιχνίδι» περιλαμβάνει 3 πίστες εκ των οποίων τις 2 ολοκληρώνουμε πάντα με επιτυχία. Παραγωγή-κατανάλωση-απόρριψη με έναν ταχύτατο, σχεδόν ψυχαναγκαστικό ρυθμό για ρούχα όλων των ειδών. Συγχαρητήρια κερδίσατε! Το ερώτημα όμως που ξαφνικά δημιουργείται είναι που καταλήγουν όλοι αυτοί οι πεταμένοι τόνοι ρούχων αφού την ίδια συμπεριφορά ακολουθούμε οι άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη;

Μια έρημος όχι και τόσο έρημη

Φανταστείτε μια απέραντη έκταση, μια έρημο συγκεκριμένα όπου όσο μπορεί αν δει το μάτι σας, αντικρίζετε κολοσσιαίες στοίβες με ρούχα. Χριστουγεννιάτικα πουλόβερ με ταράνδους, γόβες με στρας, μπότες του σκι και ολόσωμα μαγιώ, ανέγγιχτα κοστούμια αποχρωματισμένα από τον δυνατό ήλιο, καφτάνια, σωροί με ψεύτικες γούνες και παραδίπλα τζιν παντελόνια, σαγιονάρες, μπουφάν, -όλα με την ετικέτα της τιμής ακόμα-, ανακατεμένα με μικρά τσαντάκια, μπουκάλια και άλλα σκουπίδια. Το σκηνικό μοιάζει με εκείνα τα μεγάλα καλέσματα όπου έχουν φύγει όλοι οι συνδαιτυμόνες και έχουν μείνει τα περισσεύματα στο τραπέζι. Μόνο που αυτό δεν είναι σκηνικό, δεν υπήρξαν ποτέ καλεσμένοι και τα περισσεύματα αποτελούν ένα τεράστιο περιβαλλοντικό πρόβλημα για τον πλανήτη. Καλώς ήλθατε στην έρημο Atacama στη Χιλή. Βρίσκεται στα βόρεια της χώρας και εκτείνεται από τον Ειρηνικό μέχρι τις Άνδεις. Είναι η πιο ξηρή έρημος της Γης, ενώ η ομοιότητά της με την επιφάνεια του Άρη έφεραν εκεί την NASA προκειμένου να κάνει δοκιμές σε ρομποτικά οχήματα εξερεύνησης. Μπορεί πάντως η NASA να φιγουράρει στο βιογραφικό της Atacama, δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια έχει πετύχει μια λιγότερο θαυμαστή διάκριση αφού έχει μετατραπεί στην πίσω αυλή του πλανήτη. Θεωρείται μια από τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες χωματερές του κόσμου καθώς απούλητα ρούχα από κάθε σημείο της Γης -φυσικό αποτέλεσμα της ραγδαίας μαζικής παραγωγής-, πετιούνται σε αυτό το σημείο. Γνωστές μάρκες όπως Zara, H&M, Ηοllister, Nike, Levi’s, Adidas, Old Navy, κ.α. βρίσκονται εκεί, την ώρα που τα Ηνωμένα Έθνη σε έκθεσή τους αποκαλύπτουν σε αριθμούς το μέγεθος της σπατάλης και της περιβαλλοντικής καταστροφής. Διαπιστώθηκε λοιπόν, ότι μεταξύ 2000 και 2014 η παγκόσμια παραγωγή ρούχων διπλασιάστηκε και οι καταναλωτές αγόρασαν 60% περισσότερα ρούχα τα οποία στη συνέχεια φόρεσαν τον μισό χρόνο από ότι συνήθιζαν παλιά. Η βιομηχανία της μόδας είναι υπεύθυνη για το 20% της παγκόσμιας σπατάλης νερού και για το 10% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, τα συνθετικά ρούχα χρειάζονται 200 χρόνια για να αποσυντεθούν και είναι εξίσου τοξικά με τα πεταμένα λάστιχα ή τα πλαστικά. Πεταμένα ή θαμμένα θεωρούνται εξίσου καταστροφικά αφού μολύνουν είτε τον αέρα είτε τη γη και το δίκτυο ύδρευσης.

Σήμερα τα 3/5 του συνόλου των ρούχων μέσα στον έναν χρόνο παραγωγής τους, καταλήγουν στις χωματερές ή στον κλίβανο πράγμα που σημαίνει ότι κάθε δευτερόλεπτο, ρούχα ισοδύναμης ποσότητας με ένα φορτηγό, πετιούνται ή καίγονται. Οι περισσότερες από αυτές τις υπηρεσίες που μετατρέπουν τα ρούχα σε σκουπίδια ή στάχτες, βρίσκονται σε χώρες της Νότιας Ασίας ή της Αφρικής φαίνεται όμως ότι τα κράτη δεν μπορούν πλέον να διαχειριστούν αυτά τα φορτία. Μια ακόμα χωματερή, στα περίχωρα της Άκρα, -πρωτεύουσα της Γκάνα- μπήκε και εκείνη στη λίστα φορώντας τα ρούχα της περιβαλλοντικής κρίσης.

Τα «γρήγορα» ρούχα, γρήγορα καίγονται

Εδώ και πολλά χρόνια η Χιλή, είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας στη Λατινική Αμερική σε second- hand και απούλητα ρούχα που προέρχονται από όλο τον πλανήτη. Κάθε χρόνο, περίπου 60.000 τόνοι ρουχισμού από Ευρώπη, Αμερική και Ρωσία, φτάνουν στο μεγαλύτερο duty-free λιμάνι της Νότιας Αμερικής το Iquique στα βόρεια της χώρας. Στη συνέχεια, εταιρείες που δημιουργήθηκαν με σκοπό να αγοράζουν αυτά τα ρούχα, διαχωρίζουν τα προϊόντα σε κατηγορίες από premium μέχρι κακής ποιότητας και αναλαμβάνουν την μεταπώλησή τους, σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, σε Ασία, Αφρική ακόμα και πίσω στις ΗΠΑ. Όσο εμπόρευμα δεν καταφέρνει να πουληθεί καταλήγει στην έρημο Atacama παραμένοντας αναλλοίωτο αφού τα συνθετικά υλικά ως γνωστόν δεν είναι βιοδιασπώμενα. Το μόνο που μπορεί να καταστρέψει –την αθάνατη καρδιά που διαθέτουν - είναι η φωτιά, όπως αυτή που ξέσπασε το καλοκαίρι του 2022. Ήταν αναπόφευκτο να μην τυλιχτεί στις φλόγες μια περιοχή στην οποία βασιλεύουν ο πολυεστέρας, το ρεγιόν και το ακρυλικό, υλικά που συχνά είναι και βαμμένα με συνθετικές βαφές. Για μια ακόμη φορά, διακόψαμε αυτό που κάνουμε, τοξικά αέρια εκλύθηκαν στην ατμόσφαιρα από πλαστικά που έλιωσαν, η προέλευση της φωτιάς κρίθηκε παράξενη στους ιθύνοντες που κατέγραψαν το συμβάν, ξανασυμφωνήσαμε ότι η έρημος αποτελεί έναν ρυπογόνο κίνδυνο και συνεχίσαμε αυτό που νωρίτερα είχαμε σταματήσει. Εμείς τις αγορές και οι άλλοι τις εισαγωγές.

Fast fashion: Σε χάπι ή σιρόπι;

Κάθε εβδομάδα αποστολή των εταιρειών που εμπλέκονται με την fast fashion είναι να φέρνουν στα ράφια εκατοντάδες καινούργιους κωδικούς, παρόμοια outfits με αυτά που έχουμε δει στις πασαρέλες. Όποιος θέλει να δείχνει fashion-forward φροντίζει να βρίσκεται την κατάλληλη στιγμή στο κατάλληλο δοκιμαστήριο. Το FOMO (fear of missing out) παίρνει τώρα μια άλλη μορφή και μετατρέπεται σε ένα μοδάτο φουλάρι που μας σφίγγει το λαιμό. Κόστος, ταχύτητα και στυλ είναι το ζητούμενο και ας είναι σχεδιασμένα αυτά τα ρούχα να μην κρατήσουν παραπάνω από μερικές πλύσεις. Αγοράζεις παρορμητικά γιατί παράλληλα φοβάσαι ότι αν δεν το πάρεις τώρα, σύντομα το προϊόν δεν θα είναι πλέον διαθέσιμο και εσύ θα είσαι ντεμοντέ.

Σύμφωνα με έρευνες, όταν οι άνθρωποι αγοράζουν ρούχα αισθάνονται καλά καθώς σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό -άντρες και γυναίκες- το θεωρούμε σαν μια μορφή διασκέδασης. Ειδικά μάλιστα αν τα έχουμε αγοράσει σε καλύτερες τιμές, ο εγκέφαλός μας λαμβάνει το μέγιστο της απόλαυσης κάνοντας αδρεναλίνη και ντοπαμίνη να χορεύουν αγκαλιασμένες. Αυτές οι τιμές, μας επιτρέπουν να αγοράζουμε όλο και περισσότερα, όλο και συχνότερα. Γιατί ποιος δεν θέλει έναν ευτυχισμένο εγκέφαλο; Είναι η ανταμοιβή αλλά και ο εθισμός μας. Μοιάζει σαν να παραγγέλνεις ένα Big Mac. Είναι γρήγορο, φθηνό και ακόμα και αν ξέρεις ότι δεν είναι τόσο υγιεινό για τον οργανισμό σου-καλής ποιότητας αν μιλάμε για ρούχα, συνεχίζεις. Η Βιομηχανία της μόδας, τροφοδοτεί με χαρά αυτή τη λούπα ανταμοιβής στον εγκέφαλό μας και εμείς συνεχίζουμε να επιθυμούμε και να δίνουμε την πιστωτική μας.

Δελτίο πρόγνωσης shopping

To μόνο σίγουρο είναι ότι στο παρελθόν τα ρούχα ήταν καλύτερης ποιότητας. Ένα τζιν παντελόνι παρέμενε αναλλοίωτο για πολλά χρόνια. Ήταν κατασκευασμένο από χοντρό βαμβάκι που του επέτρεπε να διατηρεί τη φόρμα του για καιρό και όχι με προσθήκη ελαστίνης όπως σήμερα. Σήμερα πάντως, δεδομένου της περιβαλλοντικής κρίσης που βιώνει ο πλανήτης από την υπερκατανάλωση, αυτό που συστήνεται από τους connaisseur της μόδας, είναι αντι να αλλάξουμε ένα ακόμα outfit ν’ αλλάξουμε mindset αναζητώντας την ποιότητα έναντι της ποσότητας.

Έρευνες δείχνουν ότι ο μελλοντικός καταναλωτής μέχρι το 2025 θα ψωνίζει περισσότερο συνειδητά βάζοντας σαν προτεραιότητα την ποιότητα έναντι της ποσότητας γυρίζοντας την πλάτη στο Big Mac που λέγαμε. Ποιος όμως είναι τελικά αυτός ο καταναλωτής; Και μήπως τελικά πάντα τον άφηναν αδιάφορο τα μπέργκερ των πληβείων; Γιατί σίγουρα μπορεί κάποιος να πει –και όχι άδικα- ότι η ποιότητα είναι κάτι που πάντα υπαγορευόταν από το εισόδημα. Και πάλι όμως, ανεξάρτητα από τις έρευνες, αν υπάρξει δυσαρέσκεια των καταναλωτών σε όλη αυτή την low cost παρέλαση από λύκρα, βισκόζη, ακρυλικό, κλπ, και μια εκπαίδευση στις νεότερες γενιές σχετικά με το τι υλικό επιτρέπουν να αγγίζει το σώμα τους, τότε ίσως και οι εταιρείες αποφασίσουν ν’αλλάξουν φιλοσοφία και τακτική.

Στο μεταξύ, την ώρα που ο μελλοντικός -θέλουμε να ελπίζουμε –conscious shopper αλλάζει στο δοκιμαστήριο, κάποιες εταιρείες fast fashion για να αποσπάσουν την προσοχή και θέλοντας να μπουν στην σφαίρα της βιωσιμότητας κυκλοφορούν limited συλλογές από οργανικό βαμβάκι και άλλα eco-friendly υλικά. Η έρημος Atacama συνεχίζει να υποδέχεται τόνους ρουχισμού ενώ startup εταιρείες που δημιουργήθηκαν στη Χιλή τα τελευταία χρόνια μετατρέπουν τα πεταμένα ρούχα είτε σε μονωτικά πάνελ που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή σπιτιών είτε σε νήματα ακόμα και συνθετικό μαλλί με στόχο τη δημιουργία καινούργιων ρούχων. Και αν αυτά μπορεί να μοιάζουν με πεταμένο καφτάνι στον ωκεανό των απορριφθέντων είναι τουλάχιστον μια μικρή αρχή. Κόβοντας και ράβοντας υφάσματα και φιλοσοφία ίσως καταφέρουμε να σχεδιάσουμε και να ντύσουμε τον πλανήτη με ένα περισσότερο φιλικό και βιώσιμο label.