Opinion

To προφίλ της κακοποιημένης γυναίκας

Η γυναίκα που κακοποιείται από τον σύντροφό της δεν έχει πια συγκεκριμένο «προφίλ» ούτε ανήκει σε μια ξεχωριστή κατηγορία γυναικών

Υπάρχει προφίλ για την κακοποιημένη γυναίκα; Κι αν υπάρχει ποιο είναι αυτό;

Μιλώντας για μια γνωστή μας γυναίκα η οποία κακοποιείται σωματικά από τον άντρα της, κάποιος είπε «Μα είναι δυναμική, μορφωμένη, δεν ταιριάζει με το προφίλ της κακοποιημένης»… γιατί παλιά, όταν φτιάχναμε «προφίλ» γυναικείων ηρωίδων για σήριαλ ή σενάρια, βάζαμε κάποια χαρακτηριστικά στην ηρωίδα η οποία έτρωγε ξύλο, πρακτικό (σωματικό) ή ψυχολογικό/λεκτικό: είχε φοβισμένο βλέμμα, καμπούριαζε ελαφρά, έμοιαζε αδύναμη, ήταν χαμηλού μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου, δεν είχε κύκλο υποστήριξης και σίγουρα δεν ήταν δυναμική.

Της φτιάχναμε ένα μπακ-γκράουντ ανάλογο, ότι πχ την κακοποιούσαν οι γονείς της όταν ήταν μικρή, δεν κατάφερε να τελειώσει το σχολείο, δεν είχε οικονομική άνεση, ούτε προοπτικές μόρφωσης ή επαγγελματικής αποκατάστασης. Η γυναίκα που δεχόταν επί πέντε, δέκα ή είκοσι χρόνια να τρώει χαστούκια ή να ακούει μπινελίκια, να τραυματίζεται σωματικά ή να υποβιβάζεται συστηματικά, να «κάνει τουμπεκί» για να αποφεύγει συγκρούσεις, να απαξιώνεται από τον σύντροφό της ή ακόμα και να καταλήγει στο νοσοκομείο από τα χέρια και πόδια του, ήταν αυτό που λέμε «αρνητική ηρωίδα», αδύναμη, χτυπημένη από τη ζωή και χωρίς στον ήλιο μοίρα.

Τώρα, ενώ ισχύουν όλα αυτά, υπάρχουν ΚΑΙ δεκάδες περιπτώσεις γυναικών γύρω μας, στη ζωή και στις ειδήσεις, που δεν μπαίνουν στο παραδοσιακό και, όπως φαίνεται, ξεπερασμένο πια καλούπι: μορφωμένη, με πτυχία και πρεστίζ, με υψηλές θέσεις σε καλές δουλειές, η μέση γυναίκα που κακοποιείται από τον σύντροφό της μπορεί να είναι οποιαδήποτε, από πολιτικός μέχρι στελεχάρα κι από καλλιτέχνης μέχρι διευθύντρια εταιρείας. Η συγκεκριμένη γυναίκα για την οποία συζητούσαμε είναι τέτοια περίπτωση – με σπουδές στην Αγγλία, κούκλα, παντρεμένη εφτά χρόνια με αντίστοιχο σπουδαγμένο τύπο.

Ο οποίος στην αρχή της μιλούσε απαξιωτικά, με ειρωνεία και τάχαμου στην πλάκα, έπειτα άρχισε να την κριτικάρει αρνητικά με κάθε ευκαιρία, κι από την ώρα που η γυναίκα γέννησε το παιδί τους, άρχισε να την κακοποιεί σωματικά. Απλά χαστούκια στην αρχή, μικρές σπρωξιές, τραβήγματα στο μπράτσο… μέχρι που έπεσαν οι πρώτες γροθιές και η γυναίκα κατέληξε στο νοσοκομείο με σπασμένο χέρι και πλευρό.

Το «απλό χαστούκι» δεν είναι ποτέ απλό, και η αρνητική κριτική δεν είναι ποτέ «για το καλό σου». Και τα δύο, σε υποβιβάζουν αμέσως, σε βάζουν στην θέση ενός ατόμου που φοβάται. Από την ώρα που φοβάσαι τον σύντροφό σου, βρίσκεσαι σε επικίνδυνη κατάσταση, πέντε ή δέκα σκαλιά πιο κάτω από αυτόν, επειδή ο φόβος είναι παραλυτικό συναίσθημα.

Η Αγγλική έκφραση “walking on eggshells”, το να αισθάνεσαι ότι περπατάς πάνω σε τσόφλια αυγών, ότι η παραμικρή αφορμή μπορεί να προκαλέσει έκρηξη, είναι πολύ περιγραφική γιατί έτσι ακριβώς αισθάνεσαι όταν ο φόβος του άλλου έρχεται και προσγειώνεται πάνω στην σχέση σου. Ειδικά αν έχεις ένα ή περισσότερα παιδιά, αν δεν μπορείς δηλαδή να πάρεις το καπελάκι σου και να φύγεις, ή αν δεν έχεις πουθενά να πάς, έτσι και φύγεις – άρα, όταν δεν έχεις λεφτά.

Παρόλο που το στοιχείο της αφραγκίας εξηγεί την συνεχιζόμενη κακοποίηση μιας γυναίκας από τον σύντροφό της, δεν ισχύει πάντα – και αυτό το κλισέ φαίνεται ξεπερασμένο: υπάρχουν γυναίκες με άνεση, με οικονομική δυνατότητα, με καλές δουλειές και με λογαριασμό στην τράπεζα, που δεν φεύγουν όταν ξεκινάει η (λεκτική στην αρχή) κακοποίηση.

Ακούνε ξαφνιασμένες το πρώτο μπινελίκι με γουρλωμένα μάτια και προσπαθούν να το ξεχάσουν. Τουλάχιστον μέχρι να έρθει το δεύτερο, το τρίτο και το εκατοστό μπινελίκι, με αυξανόμενη ένταση και κακία, οπότε και εκπαιδεύεται από μόνη της η γυναίκα στο τουμπεκί: κάνει ότι δεν καταλαβαίνει. Κάνει ότι δεν έγινε και κάτι, ότι δεν έχει σημασία, ότι δεν την αγγίζει το οτιδήποτε φριχτό της λέει ο σύντροφός της.

Γιατί οι κριτικές, οι φωνές, τα μπινελίκια, από την ώρα που ξεκινάνε γίνονται όλο και πιο φριχτά. Στο 80% των περιπτώσεων, καταλήγουν σε σωματική κακοποίηση. Η γυναίκα είναι η ίδια, αυτή που μπήκε στη σχέση από την αρχή, δυναμική, έξυπνη, μορφωμένη και με καλή δουλειά. Δεν καταλαβαίνει πώς έφτασε να ακούει ότι είναι ηλίθια, πως έφτασε να της φωνάζουν «σκάσε!» και να σκάει, πώς έγινε και τρώει χαστούκια, πώς κατέληξε να την κλωτσάνε στο πάτωμα, πώς διάλο μπήκε στο νοσοκομείο. Δεν ανήκει σε κατώτατο κοινωνικά στρώμα, δεν παράτησε το σχολείο, δεν ταιριάζει στα στερεότυπα της κακοποιημένης γυναίκας…

Δυστυχώς τα στερεότυπα έχουν αλλάξει, μπορεί να ακούσεις ότι είσαι ηλίθια ή να φας ξύλο ανεξάρτητα από την κοινωνική σου θέση και το μορφωτικό σου επίπεδο. Μπορείς επίσης να αναρωτηθείς τι τραβάει άραγε η αμόρφωτη, φτωχή γυναίκα, με χαμηλόμισθη εργασία ή άνεργη, η ανήλικη, η αλλοδαπή, αυτή που πραγματικά δεν έχει στον ήλιο μοίρα – αν εσύ, με όλα τα καλά του Θεού, αντιμετωπίζεις τέτοια συμπεριφορά, ποιος ξέρει τι ζει αυτή.

Μπορεί και τίποτα το τόσο τραγικό όσο η κακοποίηση, αν είναι τυχερή, μπορεί και τα πάντα. Το θέμα είναι ότι οι πιθανότητες να βρεθείς σε κρεβάτι νοσοκομείου πλάι της, με παρόμοια τραύματα (κατάγματα, μελανιές, σπασμένα πλευρά κλπ) οι πιθανότητες να διαπιστώσεις ότι για τις γυναίκες σε έναν τομέα έχουν καταργηθεί οι ταξικές και κοινωνικές διαφορές… οι πιθανότητες, και πάλι δυστυχώς, είναι πολλές.

Όλοι οι σεναριογράφοι, συγγραφείς και διαλογο-γράφοι ξέρουμε πια ότι η καλοστεκούμενη, μορφωμένη, δυναμική γυναίκα που κακοποιείται από τον άντρα της είναι μια ενδιαφέρουσα, σχετικά καινούργια ηρωίδα, επειδή είναι αληθινή και ζει ανάμεσά μας. Και επειδή κανένας δεν υποψιάζεται ότι αυτή ειδικά η γυναίκα, τρώει σωματικό ή ψυχολογικό ξύλο…