21 πράγματα που έλεγαν οι γονείς μας -και ενώ μας τσάντιζαν, τα λέμε και εμείς

Όσοι μεγαλώσαμε στις δεκαετίες του ’50, ’60, ‘70, ίσως μέχρι και του ’80, ακούγαμε διάφορα πράγματα από γονείς και παππούδες μας: παραινέσεις, ρητά, αμπελοφιλοσοφίες, παροιμίες, οδηγίες για τη ζωή, συμβουλές, γνώμες και φράσεις, τις οποίες έχουμε καταπιεί ολόκληρες και μεγαλώνοντας συχνά πιάνουμε τον εαυτό μας να τις επαναλαμβάνουμε στις κακόμοιρες επόμενες γενεές. Και δεν εννοώ (μόνο) το στάνταρ για ‘50ς-΄80ς, «Αδειασε το πιάτο/φάε το φαί σου, η τελευταία μπουκίτσα είναι η δύναμή σου!» ούτε το επίσης κλασσικό «Τρώγε παιδί μου, τα παιδάκια στην Αφρική πεινάνε!».

Οι γονείς και παππούδες και γιαγιάδες μας είχανε βγει από τις στερήσεις του πολέμου και κουβαλούσαν τις καταστροφές του Προσφυγικού, επιπλέον τα εβδομαδιαία περιοδικά της εποχής δημοσίευαν κάθε τόσο φωτογραφίες των παιδιών της Μπιάφρας που πεθαίνανε από την πείνα. Είχαν τις δικαιολογίες τους οι άνθρωποι να μας πιέζουν να φάμε, τώρα, που το φαγητό είναι άφθονο, γιατί Αύριο μπορεί να μην υπάρχει κουκούτσι….
Πέρα από τις δυο παραπάνω φράσεις, υπάρχουν ένα σωρό άλλες, που ποικίλλουν από οικογένεια σε οικογένεια, και μας ακολουθούν στην ενήλικη ζωή μας. Μάζεψα μερικές, και αν θέλετε ψάξτε στις δικές σας οικογένειες - σίγουρα θα βρείτε κάμποσες αντίστοιχες:

1. «Έχει ο θεός»: το έλεγε ο μπαμπάς μας, όταν εκφράζαμε ανησυχία για το Μέλλον, για τα λεφτά, για τις δουλειές, για οτιδήποτε αφορούσε οτιδήποτε μπορεί να δημιουργήσει ανησυχία. Έλεγε και «ινσαλλάχ», δηλαδή «θεού θέλοντος», παρόλο που δεν ήταν θρήσκος.

2. «Τα πετεινά του ουρανού τα φροντίζει ο ουρανός», επίσης αισιόδοξο μόττο του μπαμπά μας, μαζί με το «Κανείς δεν πάει χαμένος σ’ αυτή τη ζωή». Σωπάτε καλέ.

3. «Στα δύσκολα φαίνονται οι μάγκες, στα εύκολα όλοι μάγκες είμαστε». Το λέω στα παιδιά μου και με κοιτάνε με μισό μάτι, το άλλο μισό γυρνάει στο ταβάνι…

4. «Νον βάλε», «δεν αξίζει», για οτιδήποτε έστω και ελαφρά δυσάρεστο. Το είχε ακούσει ο μπαμπάς μας σε κάποια Ιταλική ταινία και το έκανε μπαϊράκι.

5. «Ο ύπνος είναι το καλύτερο φάρμακο», όπως και «Πέσε να κοιμηθείς και το λύνεις αύριο». Όλη η οικογένεια σύσσωμη το επαναλάμβανε, και τελικά δεν είχε άδικο, δικαιώθηκε από την Επιστήμη.

6. «Πάμε παρακάτω». Αγαπημένη φράση του μπαμπάκα μας, όποτε η κουβέντα γινόταν δύσκολη, ή ακουγόντουσαν «άσχημα λόγια» για άλλους ανθρώπους, συγγενείς, φίλους, ξένους, πολιτικούς, επιχειρηματίες, ηθοποιούς, άγνωστους κλπ.

7. «Μη θίγετε τα καλώς κακώς κείμενα» - αν πχ έχεις κάτι, στον περίγυρο, στο σπίτι, στη σχέση, στη δουλειά ή και στο σώμα σου, αν είναι κάτι που δεν σε ενοχλεί (πολύ), άστο ήσυχο.

8. «Όλοι οι καλοί χωράνε!» Λεγόταν με ενθουσιασμό σε περίπτωση απρόσκλητων επισκεπτών, έξτρα φιλοξενούμενων, επιπλέον ατόμων στο τραπέζι ή στο σπίτι. Χωρούσαν-δε χωρούσαν.

9. «Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου». Συνήθως λεγόταν αμέσως μετά το προηγούμενο.

10. «Δεν έπεσε η ζάχαρη στο νερό», όταν κάποιος θεωρούσε ότι αυτό που του έτυχε ήταν το τέλος του κόσμου. Που δεν ήταν.

Τα έλεγαν οι γονείς, γυρνούσε το μάτι μας όταν τα ακούγαμε και τώρα τα παπαγαλίζουμε και εμείς

11. «Είτε βραδιάζει είτε φέγγει/μένει λευκό το γιασεμί». Ποίημα του Γιώργου Σεφέρη που ο μπαμπάς μας και πάλι, ανέφερε πολύ συχνά, με αργή απαγγελία, για να χρωματίσει άλλα ρητά, πχ «Μη σκας», «Χαμογέλα», «Η ζωή είναι ωραία» κλπ.

12. «Να φροντίζετε τον εαυτό σας γιατί αν δεν τον φροντίσετε εσείς, δεν θα τον φροντίσει κανένας». Το λέει ακόμα η μαμά μας, κοιτάμε το ταβάνι, αλλά το επαναλαμβάνουμε ασυναίσθητα παντού, κυρίως στα παιδιά μας. Που κοιτάνε κι αυτά το ταβάνι .

13. «Ουκ εν τω πολλώ το εύ». Αγαπημένο ρητό που μας είχε βγει από το ρουθούνι, ως παιδιά. Κυρίως όταν ζητάγαμε και δεύτερη Κουκουρούκου.

14. «Οποιου του μέλλει να πνιγεί ποτέ του δεν πεθαίνει». Άσχετο, φαταλιστικό ρητό που συνόδευε κάθε ανησυχία μας για οτιδήποτε. Και καλά, να μη σκάμε, γιατί μας έμελλε κάτι άλλο, άρα δεν ήταν άμεσο το φινάλε.

15. «Μην αφήνεις για αύριο ό,τι μπορείς να χαρείς σήμερα». Σαφής οδηγία που δεν έχει πολλά περιθώρια αμφιβολιών, τύπου «τι εννοεί ο ποιητής;»

16. «Το ψάρι κι ο μουσαφίρης, την τρίτη μέρα βρωμάνε». Παροιμία που έχει αποδειχθεί πολύ αληθινή, δυστυχώς.

17. «Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται». Ό,τι, τι; Απροσδιορίστου, που όμως ήτανε σε συχνή χρήση…

18. «Μη σκας για όσα δεν μπορείς να αλλάξεις». All time classic.

19. «Τα σάβανα δεν έχουν τσέπες, οι τάφοι δεν έχουν κουμπαράδες». Ή, «Τα λεφτά σου/όσο ζεις αν δεν τα φας/όταν πεθάνεις θα στα φάνε κάποιοι άλλοι», όπως έλεγε κι Γρηγόρης Μπιθικώτσης.

20. «Μη βάζεις τα αυγά σου σε ένα καλάθι μόνο». Οι δουλειές θέλουν ποικιλία. Ίσως και οι σχέσεις, ή τα πάντα στη ζωή.

21. «Όλα ζάχαρη, εσυ να’ σαι καλά και μην ανησυχείς για τίποτα». Είχε τόσο σουξέ αυτή η φράση που το 1988 την έκανε τραγούδι με μεγάλη επιτυχία ο Μπόμπι Μακ Φέριν (“Don’t worry, be happy”).

Είναι πολλά ακόμα, που όμως δεν κολλάνε πουθενά σήμερα: πχ ο ένας παππούς μας συμβούλευε, «Μην πάρεις σπίτι στην Κωνσταντινούπολη ούτε καΐκι στην Μαύρη Θάλασσα», επειδή είχε χάσει και σπίτι στην Πόλη και καΐκι στις τρομερές φουρτούνες της Μαύρης Θάλασσας, αλλά αυτή τη φράση δεν την έχω πει στα παιδιά μου ποτέ, μια και δεν έχουνε σπίτι στην Πόλη ούτε καΐκι, στην Μαύρη ή σε άλλη θάλασσα.

Όλα τα υπόλοιπα, τα έχω επαναλάβει πολλές φορές, συχνά χωρίς να καταλάβω ότι το κάνω, ακόμα κι όταν πρόκειται για κλισέ του σκοτωμού: το «Κοίτα να περνάς καλά, να φροντίζεις τον εαυτό σου», πχ, το λέω σε φίλες και συγγενείς λες και είναι καμιά μεγάλη σοφία, ενώ δεν είναι, για όνομα, όπως δεν είναι σοφία το «όλοι οι καλοί χωράνε», ή το «ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται», που δεν ήξερα ποτέ αν λεγόταν για εμένα προσωπικά ή για άλλα άτομα με χαρακτηριστικά λύκου.

Το «ουκ εν τω πολλώ το ευ», πάντως, είναι μεγάλη σοφία. Όπως και το «μη σκας για πράγματα που δεν μπορείς να αλλάξεις». Δεν έχουν κάποια σημασία όλες αυτές οι φράσεις. Σίγουρα κρατάτε κι εσείς ανάλογες φράσεις, κληροδοτήματα από γονείς που ζούνε ή δεν ζούνε, από μακρινούς απογόνους, από σκοτεινό ή φωτεινό παρελθόν του Ντι-εν-εη σας. Και ακόμα πιο σίγουρα, τις έχετε επαναλάβει στα παιδιά σας αρκετές φορές.
Τα οποία παιδιά σας σκέφτονται, ή λένε «ώχου, παράτα μας ρε μαμά/μπαμπά με τις παπαριές σου»… Και, δε θα το πιστέψετε, σε μερικά χρόνια, θα επαναλαμβάνουν τις ίδιες παπαριές στα παιδιά και εγγόνια τους σα να μη πέρασε μια μέρα από τότε που τις έβρισκαν κλισσαδούρες του κερατά…