Σχεσεις

Άγιος Βαλεντίνος: Καρδιοχτύπια στον καιρό του like

Σήμερα η «προξενήτρα» δεν λέγεται «Σούλα η ψιλικατζού», αλλά Μαρκ Ζούκερμπεργκ.

Άγιος Βαλεντίνος - έρωτας και σχέσεις: Αιτήματα φιλίας, διαδικτυακά ραντεβού, τσατ, texting και messenger στον καιρό της παντοδυναμίας της τεχνολογίας.

Από το «Έρως ανίκατε μάχαν» μέχρι το σούπερ χιτ «Χτυπά η καρδιά μου δυνατά (τα τα τα)», ο έρωτας περιγράφεται στην τέχνη ή την απλουστευτική ποπ κουλτούρα όπως ήταν, είναι και θα είναι: αδυσώπητος και συναρπαστικός (κος κος κος). Ένα μυστηριώδες αβάσταχτο συναίσθημα κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους και δυστυχισμένους ταυτόχρονα, τους στέλνει στην ποίηση και τα σκυλάδικα, τους ρίχνει στα πατώματα και τον Λακλό, τους οδηγεί στην απελπισία και στα ουράνια, τους κόβει την όρεξη και τους παραλύει, τους επιτρέπει να ονειρεύονται το «μαζί» και το «για πάντα», δίνει κλοτσιές στα σπλάχνα και το υπογάστριό τους, φέρνει πεταλουδίτσες και αστράκια στα μάτια τους. «Το “σ’ αγαπώ” δεν έχει αποχρώσεις. Καταργεί τις εξηγήσεις, τις διευθετήσεις, τις βαθμίδες, τις λεπτολογίες» γράφει ο Ρολάν Μπαρτ στα «Αποσπάσματα Ερωτικού Λόγου». Ξανά και ξανά, εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν!

Τίποτα δεν έχει αλλάξει στα συμπτώματα, τις εκδηλώσεις, τον πυρετό, τα βάσανα, την ουσία του έρωτα. Με το πέρασμα των αιώνων σημειώνονται αλλαγές μόνο στα μοτίβα γνωριμιών, στους τρόπους επικοινωνίας και στα στάδια της σχεσιακής ανάπτυξης ανάμεσα στα ερωτικά υποκείμενα. Κοινώς, από την εποχή του αρχαίου Σοφοκλή μέχρι του τωρινού Στέφανου Πιτσίνιαγκα, έχει αλλάξει μόνο το πριν και το πώς θα σε βρει η κεραμίδα. Άπαξ και σε βρει, όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν.

Meeting people is easy

Τη στιγμή που οι (προ)παππούδες μας γνωρίζονταν με προξενιό, παντρεύονταν και στη συνέχεια προέκυπτε ή δεν προέκυπτε ο έρωτας (ποτέ η ρομαντική αγάπη δεν είναι προαπαιτούμενο για έναν γάμο), σήμερα αποτελεσματική «προξενήτρα» είναι και το ίντερνετ, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι εφαρμογές γνωριμιών. Κοινός παρονομαστής: ο άγνωστος «άλλος» που θα γίνει γνωστός και αντικείμενο του πόθου. «We found love in a hopeless place», παρηγορεί την ανθρωπότητα η Rihanna. Από τον παππού στον εγγονό, μεσολάβησε το ενδιάμεσο στάδιο του γονιού: στα μέσα του προηγούμενου αιώνα οι ασφυκτικές κοινωνικές συμβάσεις χαλάρωσαν, ενώ η ενεργή συμμετοχή της γυναίκας στον εκπαιδευτικό και εργασιακό στίβο έφερε άνδρες και γυναίκες κοντά αλλάζοντας τους όρους της κοινωνικής και διαπροσωπικής τους αλληλεπίδρασης. Κι έτσι η «προξενήτρα» έγινε από τα επαγγέλματα που χάνονται.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας πάντα ευνοοούσε τον έρωτα και λειτουργούσε ως καταλύτης. Όταν τη δεκαετία του ’60 το αυτοκίνητο έγινε ένα μέινστριμ αγαθό, οι ερωτευμένοι boomers εξασφάλισαν έναν ημι-ιδιωτικό χώρο για τις ρομαντικές και σεξουαλικές τους συνευρέσεις. Βέβαια, τα πρώτα χρόνια ενός άλλου τεχνολογικού θαύματος, του τηλεφώνου, η επικοινωνία γινόταν με διαμεσολάβηση, είτε του περιπτερά είτε του γονιού που το σήκωνε. Η μετατόπιση της επαφής μέσω κινητών ή social media είναι μια αναμφισβήτητη πρόοδος. Ωστόσο η διαμεσολάβηση είναι και πάλι παρούσα. Δεν λέγεται «Σούλα η ψιλικατζού», αλλά Μαρκ Ζούκερμπεργκ.

Με τη διείσδυση της τεχνολογίας στη διαδικασία του φλερτ, οι γενιές που είναι τώρα στα ερωτικά τους ντουζένια–δηλαδή όλες, ο έρως και το Facebook χρόνια δεν κοιτούν– φαίνεται να αξιοποιούν τις δυνατότητες των προσφερόμενων μέσων στο έπακρο. Αιτήματα φιλίας, διαδικτυακά ραντεβού, τσατ, texting και messenger όλη τη νύχτα. Μπορεί να οικοδομηθεί αυθεντικός έρωτας μέσω πολύωρων τσατ; Γιατί όχι; Σε μεγάλο βαθμό λέξεις ερωτευόμαστε.

Τα ζετέμ σε ψηφιακούς καιρούς έχουν δύο μεγάλα υπέρ: Καταρχάς, η ιδιωτική επικοινωνία που εξασφαλίζεται μέσω messenger μεταξύ εφήβων είναι απαλλαγμένη από την «έγκριση» των συνομηλίκων ή την πίεση των φίλων για επαφές με τα «σωστά» κορίτσια και αγόρια με την ιδανική εμφάνιση. Κατά δεύτερον, σώζονται φιλίες. Στις εποχές της «φυσικής», εκτός κυβερνοχώρου ζωής, ο ερωτευμένος ήταν ένας ανυπόληπτος φίλος, ένας αντικοινωνικός τύπος που ξέκοβε από τις παρέες του για να βρίσκεται διαρκώς με τον σκορδόπιστο. Σήμερα, μπορεί να είναι με όλους και παντού, αφού στην ουσία δεν είναι πουθενά. Μόνο πάνω από τα πλήκτρα του κινητού του.

Modern Love: Εδώ γίνονται Σόδομα και Γόμορρα

Σε εποχές modern love σε σχέση με τις «ιπποτικές» του παρελθόντος, το τελετουργικό των επίσημων ραντεβού είναι αγνώριστο. Παλιά οι κανόνες τους ήταν άκαμπτοι. Ας πούμε, ήταν υποχρεωτικό την πρωτοβουλία να την παίρνει ο άνδρας, ο οποίος έπρεπε και να πληρώνει, να ανοίγει πόρτες, να προσφέρει τριαντάφυλλα. Ουάου, τι τζέντλεμαν! Σήμερα τα πράγματα είναι πιο casual και λιγότερο κλισέ δομημένα: προτείνει όποιος καίγεται περισσότερο, πληρώνει όποιος θέλει και μπορεί, τα άνθη βγήκαν εντελώς εκτός παιχνιδιού.

Τα πάνω κάτω έχουν έρθει και στα στάδια, στη «σωστή» σειρά βημάτων που οδηγούν στο «τα ’χουμε» και τον έρωτα. Όταν κάποτε έμπαιναν όρια και αριθμοί στις συναντήσεις που έπρεπε να προηγηθούν του σεξ, σήμερα ενδεχομένως όλα να αρχίσουν με μια ερωτική συνεύρεση. Καμιά ενοχή στην ηδονοθηρία. «Το σεξ αποσεξουαλοποιήθηκε», λέει ο συγγραφέας Jodi O’Brien. Και από το ηλιοπουλικό «στρίβειν διά του αρραβώνος», Millennials και λοιποί συγγενείς πέρασαν στα friends with benefits, τα fuck buddies, στο sex (is just sex) και το block. Τίμια πράματα.

Διευρυμένα εμφανίζονται πια και τα «επιτρεπόμενα» ηλικιακά όρια. Ενώ παλιά γινόταν υποτιμητικά λόγος για «γεροντοέρωτες», με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής παρατηρείται και αλλαγή των κοινωνιοβιολογικών προτύπων. Κι έτσι οι έρωτες μετά τα εξήντα δεν αποτελούν κοινωνικό όνειδος, όπως οι έρωτες που άνθιζαν στα ΚΑΠΗ τα χρόνια του ΠΑΣΟΚ και αναστάτωναν οικογένειες. Μέσα σε συμφραζόμενα διαρκώς μεταβαλλόμενων κοινωνικών πλαισίων, έχουμε κάθε δικαίωμα να ερωτευόμαστε πρόσωπα κι όχι συγκεκριμένα φύλα, ηλικίες, πορτοφόλια.

Thank You Next: Πώς τελειώνουν σήμερα οι έρωτες;

Δυστυχώς το ερωτικό πάθος έχει ημερομηνία λήξης. «Ο έρωτας κρατάει τρία χρόνια», αφόριζε ο συγγραφέας-διαφημιστής Φρεντερίκ Μπεγκμπεντέ το 2005 στο ομότιτλο βιβλίο του. Είτε κρατήσει έναν χρόνο είτε τρία είτε δεκατρία, κάποια στιγμή το ρομάντζο τελειώνει και μετατρέπεται σε συντροφικότητα και «χριστιανική» αγάπη ή καταλήγει σε χωρισμό. Νομοτέλεια. What is love? Baby don’t heart me no more, που λέει και ο Haddaway.

Πώς τελειώνουν σήμερα οι έρωτες; Όπως πάντα. Άσχημα. Με δράματα, κλάματα, αυτοκαταστροφικές τάσεις, παράνοιες, κατινιές, υποσχέσεις που αθετούνται την επόμενη στιγμή. Κάποτε έστηνες καρτέρι κάτω από το σπίτι του/της, το έριχνες στα μάγια ή τα παρακάλια, τον/την έπαιρνες τηλέφωνο και έβαζες την κασέτα να παίζει Τσαλίκη, «δεν υπάρχουν αντίο στο δρόμο μας, μόνο κάποιες στιγμές χωρισμού». Τώρα παρακολουθείς τις κινήσεις του/της στα social media, ανεβάζεις αμένσιοτο στο φβ το «τίποτα εσύ, τίποτα εσύ, τίποτα δεν κατάλαβες εσύ» του Αργυρού, στέλνεις μεθυσμένα μηνύματα και, για να πάρεις την εκδίκησή σου, του «παίρνεις μια πάστα» και του αφιερώνεις ένα συγυρισμένο «Thank You Next». Γιατί όλα τα δράματα του κόσμου δεν αρκούν για να σε αποτρέψουν από το να ξαναδαγκώσεις τη λαμαρίνα. Παραείναι αδύναμη η λογική, ακόμα και ο πόνος στο να επιβληθούν στον έρωτα και στις απεγνωσμένες απόπειρές σου να ξαναβιώσεις εκείνη την πρώτη φορά.