Σχεσεις

Ναρκισσιστής με ωροσκόπο παιδικό τραύμα

Οι νέοι όροι που καθορίζουν τη συζήτηση γύρω από τις σχέσεις έρχονται πια κατευθείαν από το ντιβάνι του ψυχαναλυτή

Προβλήματα στις σχέσεις και ζητήματα ψυχικής υγείας

— Βγήκα προχθές μ’ αυτόν που σου έλεγα.
— Για πες, λοιπόν! Είδες ρεντ φλαγκς;
— Όχι, όλα καλά, κάνει ψυχοθεραπεία!

Κάποτε, όταν μας άρεσε κάποιος, οι φίλες ρωτούσαν τι ζώδιο είναι, προσπαθούσαμε να βρούμε τρόπο να μάθουμε τι ώρα είχε γεννηθεί ώστε να μάθουμε και τον ωροσκόπο του, και ικανοποιούσαμε σε μεγάλο βαθμό την εμμονή μας με το πρόσωπο διαβάζοντας τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε ζωδίου, πόσο ταιριάζει με το δικό μας, πώς είναι στο κρεβάτι κ.λπ. κ.λπ.

Εκεί αποδίδαμε κάποιες φορές και τα προβλήματα της σχέσης – όσο βρισκόμασταν στη φάση της άρνησης, κυρίως. «Τι περιμένεις, Υδροχόος είναι, δεν δείχνουν συναισθήματα αυτοί». «Είναι κάπως εγωκεντρικός, αλλά έτσι είναι οι Λέοντες».

Σιγά σιγά, καθώς τα ζητήματα της ψυχικής υγείας συζητιούνται όλο και περισσότερο, όλο και πιο ελεύθερα, και η ψυχοθεραπεία αρχίζει να γίνεται εξίσου αποδεκτή με το να πηγαίνεις στον οδοντίατρο, οι νέοι όροι που καθορίζουν τη συζήτηση γύρω από τις σχέσεις έρχονται πια κατευθείαν από το ντιβάνι του ψυχαναλυτή.

Αναμφίβολα, αυτή η εξέλιξη είναι εντυπωσιακή, και εξαιρετικά χρήσιμη. Επιτέλους, υπάρχει μια μεγαλύτερη απαίτηση να εξετάσουν οι άνθρωποι τις συμπεριφορές τους, να σκεφτούν πάνω σ’ αυτές, να αναλογιστούν αν και πού φταίνε σε κάτι και γιατί, υπάρχει η δυνατότητα για πολλούς να βελτιώσουν την ποιότητα των σχέσεών τους και την ποιότητα της ζωής τους.

Ωστόσο, ίσως επειδή βρισκόμαστε ακόμη στη φάση του ενθουσιασμού με το καινούργιο αναλυτικό μας εργαλείο, οι κίνδυνοι είναι πολλοί. Μοιάζει κάπου να υπάρχει μια ιδέα ότι οι άνθρωποι θα μπορέσουν να είναι τέλειοι, υπέροχοι, καταπληκτικοί, αρκεί να κάνουν αυτή τη δουλειά με τον εαυτό τους. Αρχίζει να σχηματίζεται η αντίστροφη –σε σχέση με πριν– ιδέα: πλέον, αυτός που δεν βρίσκεται σε ψυχοθεραπεία και δεν έχει βρεθεί ποτέ, κινδυνεύει να αντιμετωπιστεί με την καχυποψία που εκφραζόταν παλιότερα απέναντι σε όποιον τολμούσε να αναφέρει ότι είχε δει, έστω και μια φορά στη ζωή του, ψυχίατρο. Αν κάποτε όσοι έκαναν ψυχανάλυση ή ψυχοθεραπεία αντιμετωπίζονταν σαν «τρελοί», τώρα τρελός είναι όποιος δεν ομολογεί ένα, τουλάχιστον, πρόβλημα ψυχικής υγείας, και μάλιστα χρησιμοποιώντας τους σωστούς όρους, που κυκλοφορούν πλέον παντού. Άλλος έχει αγχώδη διαταραχή, άλλος παιδικά τραύματα, άλλος έχει μάθει μόνο την αποφευκτική σύνδεση και δεν μπορεί να σχετιστεί αλλιώς, άλλος έχει σύνδρομο σωτήρα, και πάει λέγοντας. Η εκλαΐκευση των όρων μέσω της ποπ κουλτούρας και αναρίθμητων άρθρων σε κάθε είδους μέσο, φέρνει για κάποιους τη δυνατότητα αναγνώρισης υπαρκτών και σοβαρών ζητημάτων και κανονικοποιεί –ευτυχώς– την αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς σε θέματα ψυχικής υγείας.

Ταυτόχρονα, όμως, διανύουμε μια περίοδο υπερβολικής, ίσως, ιατρικοποίησης κάθε έκφανσης της συμπεριφοράς, υιοθετώντας, συχνά, ένα λεξιλόγιο που μας τοποθετεί –όλους– σε θέση «ασθενούς». Χαρακτηριστικό παράδειγμα η λέξη «φροντίζω», και «φροντιστικός», στο πλαίσιο μιας ερωτικής σχέσης. Όπως είπε πρόσφατα η φίλη μου η Β, «δεν θέλω κάποιον να με “φροντίζει”, σαν να είμαι άρρωστη ή παιδί. Θέλω κάποιον που θα είναι τρυφερός», τι έχει απογίνει αυτή η λέξη, άραγε; «Θέλω κάποιον που θα με “προσέχει”, θα με έχει δηλαδή στο νου του, θα με νοιάζεται, θα βρίσκεται σε εγρήγορση για τις ανάγκες μου, θα με “βλέπει”».

Είναι εξαιρετικό να μπορούμε να διακρίνουμε πιο εύκολα και αποτελεσματικά ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές στον εαυτό μας και τους άλλους και να θεωρούμε αυτονόητο ότι οφείλει κανείς να αναζητήσει βοήθεια για οποιοδήποτε θέμα ψυχικής υγείας, αλλά ας μη μετατρέψουμε την ψυχιατρική στη νέα αστρολογία.