Τάσεις στη μόδα: Μα πόσες είναι πια;

Μπολερό, animal print, σαμπό, πλατφόρμες, fisherman’s aesthetic, στενά τζιν, χαχόλικα τζιν, ξεφτισμένα τζιν, cottage core, old money, πάνινες tote, VSCO girl, downtown girl, Charlie XCX. Κι ακόμη, office siren, eclectic grandpa και Rococo Revival. Οι μισές από τις παραπάνω τάσεις της μόδας, δεν ξέρω καν τι σημαίνουν. Απλώς πετάγονται μπροστά μου αιφνιδιαστικά. Όταν μπαίνω στα σόσιαλ, νιώθω σαν να βρίσκομαι μπροστά σε έναν χαλασμένο κρουνό της πυροσβεστικής, που εκτοξεύει προς κάθε κατεύθυνση τάσεις μόδας και lifestyle. Με δύναμη. 

Οι τάσεις στη μόδα και το πρόβλημα της υπερκατανάλωσης

Κάθε δύο εβδομάδες βγαίνει κι ένα νέο μπουκάλι νερού, που οφείλεις να έχεις, αν σέβεσαι τον εαυτό σου και θέλεις να σε σέβονται κι οι άλλοι. Κάθε μήνα, κάποιος creator σε παροτρύνει να ακολουθήσεις το στιλ ballerina ή σε ενημερώνει ότι το granny chic πέθανε και το λουκ coquette θα είναι αυτό που θα αντικαταστήσει το boho queen. Ή κάτι τέτοιο. Ή ίσως ακριβώς το αντίθετο. Δεν είμαι βέβαιη. Εκείνο για το οποίο είμαι βέβαιη είναι ότι όλες αυτές οι τάσεις δεν έχουν τίποτα κοινό μεταξύ τους. Εκτός ίσως από το ότι θα κρατήσουν λίγο. Ψέματα, και το ότι προϋποθέτουν κατανάλωση, προϋποθέτουν χρήματα. Αν πεις να τις ακολουθήσεις με τη σειρά που σου τις προτείνουν, θα καταλήξεις φτωχός. Και παραζαλισμένος και αποπροσανατολισμένος. 

Βέβαια, οι περισσότερες από αυτές δεν απευθύνονται σ’ εμένα. Απευθύνονται στους εικοσάρηδες. Οι οποίοι, πιστεύω, καταλαβαίνουν τι συμβαίνει. Ξέρουν, οι περισσότεροι τουλάχιστον, ότι τα σόσιαλ και το fast fashion τους ωθούν στο να αγοράζουν, να επιδεικνύουν, να πετούν – και ξανά από την αρχή. Καταλαβαίνουν, πιθανότατα, ότι οι εταιρείες παίζουν με τις ανασφάλειές τους, τις καλλιεργούν και μετά τις εξαργυρώνουν. Αλλά το ότι κατανοούν δεν σημαίνει πως δεν επηρεάζονται. 

 Η αλλαγή των τάσεων στη μόδα

Δεν προλαβαίνεις λοιπόν να παραλάβεις την τσάντα που παρήγγειλες από το Shein και είναι ήδη πασέ. Δεν έχουμε να κάνουμε πια με τάσεις, αλλά με αμέτρητες μικροτάσεις, με λάμψη μεγέθους σούπερ νόβα και ζωή μεγέθους πεταλούδας. Το να ακολουθείς τις τάσεις ήταν πάντα ένας τρόπος να δείξεις ότι συμμετέχεις στο τώρα. Ναι, αυτό πήγαινε πάντα χέρι χέρι με την κουλτούρα της κατανάλωσης, αλλά, από την άλλη, είχε πλάκα. Ήταν κάπως σαν παιχνίδι. Τώρα είναι αγώνας δρόμου και μάλιστα εξουθενωτικός. 

Το ονλάιν σύστημα των μικροτάσεων θυμίζει πλέον έναν χυλό, αυτό που προκύπτει όταν πετάς πολλά και αταίριαστα υλικά στο μίξερ. Βλέπε mermaidcore, tweecore, barefoot-boy summer. Δεν μπορείς καν να είσαι σίγουρος ότι τα προφέρεις σωστά, πόσο μάλλον τι αντιπροσωπεύουν. Και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα κάποια συγκεκριμένη αισθητική, πιο πολύ μοιάζουν με δυο τρεις λέξεις που τις κόλλησαν επειδή ακούγονται αρκετά πιασάρικες ώστε να τραβήξουν την προσοχή στα σόσιαλ. Για μια δυο εβδομάδες. Μπορεί ωστόσο να αγχώσουν έναν έφηβο. Είναι από μόνο του αγχωτικό το να αποκρυπτογραφήσεις και να επιλέξεις το λουκ που θα υιοθετήσεις. Επικρατεί πανικός όταν ένα νέο λουκ σού πλασάρεται κάθε τόσο, όταν ένα τσουνάμι τάσεων καραδοκεί στο κινητό σου για να σου επιτεθεί. Βέβαια, πάντοτε γκρινιάζαμε για την ταχύτητα με την οποία αλλάζουν οι τάσεις. Το 1978, ο Κουέντιν Μπελ στο βιβλίο του «On Human Finery» έγραφε προβληματισμένος ότι η ταχύτητα της μόδας έχει ξεφύγει τόσο, που τα ρούχα της νιότης σου κινδυνεύουν να είναι ντεμοντέ μέχρι να γίνεις μεσήλικας. Οκ. Στο λίγο πιο κοντινό, αλλά πολύ αθώο, ’90, τα περιοδικά κυκλοφορούσαν κάθε μήνα. Και η μόδα άλλαζε κάθε ένα με δύο χρόνια. Σήμερα αυτό παίρνει μερικές εβδομάδες. Φταίει, βέβαια, ο αλγόριθμος. Προκειμένου να τραβήξει και να κρατήσει την προσοχή μας, παίρνει το δημοφιλές και το κάνει ακόμη πιο δημοφιλές. Το λιγότερο δημοφιλές το στέλνει να το καταπιεί μια μαύρη τρύπα. Η φάση είναι φουλ γκάζι και το αποτέλεσμα είναι κάτι που μέχρι χθες ήταν παγκοσμίως άγνωστο, να γίνεται σε μερικές ημέρες viral – και επιθυμητό, πολυπόθητο. Μέχρι να αντικατασταθεί. 

Σε στενή συνεργασία, οι εταιρείες fast fashion μοιάζουν μονίμως έτοιμες να βγάλουν όσο μεγαλύτερη παραγωγή χρειαστεί, προκειμένου να καλύψουν κάθε ανάγκη που δημιουργείται ονλάιν. Και οι πλατφόρμες όπως το TikΤok και το Instagram δίνουν πια τη δυνατότητα να αγοράζεις άμεσα το αντικείμενο του πόθου σου, τη στιγμή που το βλέπεις, τη στιγμή που –παρορμητικά– το θέλεις. Πριν προλάβεις να σκεφτείς. 

Η αντίσταση στον υπερκαταναλωτισμό

Όταν υιοθετείς ένα λουκ, είναι σαν να φοράς μια πανοπλία, ένα προστατευτικό περίβλημα που θα σε βοηθήσει να βγεις στον έξω κόσμο και να τον αντιμετωπίσεις. Είναι επίσης σαν να δηλώνεις ποιος είσαι, με ποιους ταυτίζεσαι, με ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις πίσω. Και είναι χρήσιμο, ειδικά όταν είσαι σε ηλικία που θέλεις, που έχεις ανάγκη, ν’ αυτοπροσδιοριστείς. Κι ας γίνεται αυτός ο αυτοπροσδιορισμός μέσα από το «σωστό» φούτερ ή  το «σωστό» μεταλλικό καλαμάκι. 

Όταν όμως σου προτείνονται αέναα αμέτρητες και δυσδιάκριτες μεταξύ τους τάσεις και ταυτότητες, μπορεί να βρεθείς ν’ αναρωτιέσαι: «Κι εγώ τι απ’ όλα αυτά θέλω να είμαι;» Κι αν ακόμη απαντήσεις στο ερώτημα και καταφέρεις να ακολουθήσεις το λουκ που διάλεξες, μπράβο σου, μόλις είχες μια πύρρειο νίκη. Ξόδεψες πολύ χρόνο και πολλά χρήματα για κάτι που θα είναι μη κουλ σε έναν μήνα. Σ’ αυτό το παιχνίδι, δύσκολα νικάς. Κι όμως, τα σόσιαλ ξεκίνησαν σαν παιδική χαρά για να παίζουμε, έτσι νιώθαμε. Τώρα, με εξαίρεση το Facebook που κατέληξε σε καφενείο όπου οι πενηντάρηδες μαλώνουν για πολιτική, τα υπόλοιπα σόσιαλ έχουν γίνει τεράστια εμπορικά κέντρα. Κι εμείς θέλουμε αυτό που έχουν οι άλλοι. Και όταν το αποκτήσουν πολλοί, θέλουμε το επόμενο. Στη μόδα αυτό μεταφράζεται σε έναν ορυμαγδό ρούχων χαμηλής ποιότητας, φτιαγμένων για να φορεθούν πολύ λίγο, πριν πεταχτούν στη χωματερή κάποιας χώρας της Λατινικής Αμερικής. Τα τρία στα πέντε, όπως διαβάζω, εκεί καταλήγουν. Κάποιοι χρήστες του TikTok εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην υπερκαταναλωτική ηθική της εφαρμογής. Με hashtags του τύπου «underconsumption» και «low-buy year» παροτρύνουν τους άλλους χρήστες να μειώσουν τις αγορές τους και να ποζάρουν στα reels τους με τα λιγότερο trendy και παλιότερα ρούχα τους. Και ξαφνικά η νέα τάση είναι να μην ακολουθείς τις τάσεις. 

Αλλά, από την άλλη, το να σνομπάρεις κάπως τη μόδα και τις όποιες επιταγές του lifestyle, πάντοτε ήταν κάπως κουλ. Το στιλ «εγώ βαριέμαι ν’ ασχοληθώ με όλα αυτά, είμαι λίγο υπεράνω, έτσι γεννήθηκα» πάντοτε είχε μια υπεροπτική γοητεία που οι υπόλοιποι ζήλευαν. Άλλωστε το να ακολουθείς πιστά τις τάσεις μάλλον πράξη συμβιβασμού είναι, παρά αυτοέκφρασης. Και αυτό που σου πάει και σου δίνει αυτοπεποίθηση θα εξακολουθεί να τα κάνει όλα αυτά και του χρόνου.

Τι θέλουμε να πούμε τελικά με την εμφάνισή μας; Κάτι του τύπου «τρέχω δεξιά αριστερά για να βρω ποιος είμαι κάθε δυο τρεις εβδομάδες;» Μάλλον όχι. Το να είσαι σε διαρκή πανικό ώστε να προλάβεις το τελευταίο must have αξεσουάρ δεν σε κάνεις κουλ, σε κάνει πανικόβλητο. Το να προσπαθείς υπερβολικά και να σ’ απασχολεί υπερβολικά η γνώμη των άλλων σε κάνει απεγνωσμένο. Η εμμονή με τις τελευταίες τάσεις σε κάνει απλά νευρωτικό. Το «εγώ δεν θα ασχοληθώ και πολύ, πείτε μου όταν αυτό το πανηγύρι τελειώσει» μάλλον έχει την πιο διαχρονική γοητεία. Δεν το πιάνει και ο αλγόριθμος!