Lifestyle

Οι επτά συνήθειες που οδηγούν σε ευτυχισμένα γηρατειά

Η ευημερία μας στην τρίτη ηλικία εξαρτάται από μια επένδυση που έχουμε κάνει από τη νεανική μας ηλικία: όσο πιο γρήγορα επενδύσετε, τόσο μεγαλύτερες θα είναι οι αποδόσεις σας.

Τα επτά «ταμεία» ευτυχίας, οι μεγάλες επενδυτικές αποφάσεις για να μεγιστοποιήσετε τις πιθανότητές για ευτυχία στην τρίτη ηλικία.

«Πώς να χτίσεις μια ζωή» είναι μια εβδομαδιαία στήλη του Arthur C. Brooks, που εξετάζει ζητήματα νοήματος και ευτυχίας. Ο Αμερικανός πανεπιστημιακός καθηγητής κάνει επίσης ένα δημοφιλές podcast στο οποίο ρωτάει: Φανταστείτε τον εαυτό σας σε 10 χρόνια από τώρα. Θα είστε πιο ευτυχισμένοι ή λιγότερο ευτυχισμένοι από ό,τι είστε σήμερα; Όταν η ερώτηση απευθύνεται στους μεταπτυχιακούς του φοιτητές —μέση ηλικία 25 ετών― η απάντηση είναι συνήθως ότι θα είναι πιο ευτυχισμένοι. Αλλά όταν οι 25ρηδες κάνουν πρόβλεψη για 50 χρόνια από τώρα, το μέλλον τούς φαίνεται πολύ λιγότερο ρόδινο. Το να είναι κανείς 75 ετών ακούγεται τρομακτικό.

Τα δεδομένα διαψεύδουν αυτές τις αντιλήψεις: για τους περισσότερους ανθρώπους η ευτυχία τείνει να μειώνεται κατά τη διάρκεια της νεαρής ηλικίας και της μέσης ηλικίας, φτάνοντας στο χαμηλότερο σημείο στην ηλικία των 50 ετών περίπου. Γύρω στα 65 σχεδόν οι μισοί από μας νιώθουν πολύ πιο ευτυχισμένοι και οι άλλοι μισοί πολύ δυστυχισμένοι. Ακριβώς σε αυτή την περίοδο της ζωής, συνειδητοποιούμε τη σημασία της λήψης καλών οικονομικών αποφάσεων στις προηγούμενες δεκαετίες. Όσοι είχαμε κάποιο σχέδιο και κάναμε οικονομία είναι πιο πιθανό να μπορούμε να συντηρηθούμε με άνεση· άλλοι βρίσκονται σε δύσκολη θέση διότι η οικονομική δυσπραγία συμπίπτει με διάφορες αδυναμίες της τρίτης ηλικίας. Ο Arthur C. Brooks αναλύει αυτό το ζήτημα της «επένδυσης» ―οικονομικής, ψυχολογικής, σωματικής― στο βιβλίο, ’’From Strength to Strength: Finding Success, Happiness, and Deep Purpose in the Second Half of Life’’ όπου εξηγεί πώς συμπεριφερόμαστε και πώς θα μπορούσαμε να συμπεριφερθούμε ώστε να είμαστε ευτυχισμένοι μετά τα 65.

Το 1938 ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ άρχισαν να παρακολουθούν μια σειρά φοιτητές του πανεπιστημίου από το πρώτο έτος μέχρι την ενηλικίωση: κάθε ένα ή δύο χρόνια, οι ερευνητές ρωτούσαν τους συμμετέχοντες για τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες, τις σχέσεις, την εργασία και τον βαθμό ευτυχίας τους. Έκτοτε, η μελέτη επεκτάθηκε σε άτομα πέρα από τους φοιτητές του Χάρβαρντ και τα αποτελέσματά της ενημερώνονται τακτικά για πάνω από 80 χρόνια: έτσι, μπορούμε να δούμε πώς εξελίσσεται η ζωή ενός μεγάλου στατιστικού δείγματος και να μάθουμε το προφίλ εκείνων που έκαναν τις σωστές επενδύσεις. Αν και όπως γράφει ο Brooks σε άρθρο του στο περιοδικό Atlantic υπάρχει μεγάλη ποικιλία στον πληθυσμό, αλλά στα άκρα εμφανίζονται σαφώς δύο ξεχωριστές ομάδες. Από τη μία πλευρά οι «ευτυχισμένοι» που απολαμβάνουν καλή σωματική και ψυχική υγεία μαζί με ικανοποίηση από τη ζωή. Στο άλλο άκρο του φάσματος βρίσκονται οι «λυπημένοι-άρρωστοι», οι οποίοι υποφέρουν από σωματικές ασθένειες, δυσφορία και έλλειψη ικανοποίησης από τη ζωή.

Όταν ήταν νέοι, οι σημερινοί ευτυχισμένοι ηλικιωμένοι είχαν συσσωρεύσει ορισμένους πόρους και συνήθειες που τους οδήγησαν στην ευημερία. Μερικά από αυτά, όπως ο κληρονομημένος πλούτος, η ευτυχισμένη παιδική ηλικία, τα γονίδια μακροζωίας είναι βεβαίως ανεξάρτητα από τη θέληση και τη δράση μας. Άλλα όμως είναι, στον έναν ή στον άλλο βαθμό, υπό τον έλεγχό μας και μπορούν να μας διδάξουν πολλά για το πώς να σχεδιάσουμε την ευτυχία και την ευεξία στην τρίτη ηλικία. Το 2001, χρησιμοποιώντας δεδομένα από τη μελέτη του Χάρβαρντ, δυο ερευνητές έδειξαν ότι μπορούμε να ελέγξουμε επτά μεγάλες επενδυτικές αποφάσεις: το κάπνισμα, το ποτό, το σωματικό βάρος, την άσκηση, τη συναισθηματική ανθεκτικότητα, την εκπαίδευση και τις σχέσεις. Αν από νωρίς φροντίσουμε το καθένα από αυτά θα αποζημιωθούμε:

Μην καπνίζετε — ή αν καπνίζετε ήδη, κόψτε το τώρα. Μπορεί να μην πετύχετε στην πρώτη σας προσπάθεια, αλλά όσο νωρίτερα κόψετε το κάπνισμα, τόσο αποδοτικότερη είναι η επένδυσή σας.
Η κατάχρηση αλκοόλ συσχετίζεται με το κάπνισμα στη μελέτη του Χάρβαρντ, αλλά πολλές έρευνες δείχνουν ότι και μόνη της είναι ισχυρός προγνωστικός παράγοντας γεροντικής ανημπόριας και θλίψης. Αν έχετε οποιαδήποτε ένδειξη ότι η σχέση σας με το ποτό είναι προβληματική, ζητήστε βοήθεια τώρα. Αν στην οικογένειά σας υπάρχει κάποιος αλκοολικός, μη ρισκάρετε: Κρατήστε αυτόν τον διακόπτη κλειστό. Αν και η αποχή από το αλκοόλ μπορεί να είναι δύσκολη, δεν θα μετανιώσετε ποτέ που πήρατε αυτήν την απόφαση.
Διατηρήστε υγιές σωματικό βάρος. Ακολουθήστε μια δίαιτα με πολλά φρούτα και λαχανικά και μέτριες μερίδες, αλλά αποφύγετε τις δίαιτες γιογιό ή τους υπερβολικά αυστηρούς περιορισμούς που δεν μπορείτε να διατηρήσετε μακροπρόθεσμα.
Δώστε προτεραιότητα στην κίνηση στη ζωή σας, προγραμματίζοντας χρόνο για αυτήν κάθε μέρα και τηρώντας ευλαβικά τη συνήθεια. Περπατήστε. Ασκηθείτε.
Το δυσκολότερο από όλα είναι η μάθηση στους μηχανισμούς αντιμετώπισης προβλημάτων. Όσο νωρίτερα βρείτε υγιείς τρόπους για να αντιμετωπίσετε τις αναπόφευκτες στενοχώριες της ζωής, τόσο πιο προετοιμασμένοι θα είστε αν η κακοτυχία εμφανιστεί στα 80 σας. Αυτό σημαίνει να εργάζεστε συνειδητά ―ίσως με τη βοήθεια πνευματικών πρακτικών ή ακόμα και θεραπείας― για να αποφύγετε τον υπερβολικό «μηρυκασμό», τις νοσηρές συναισθηματικές αντιδράσεις ή τη συμπεριφορά αποφυγής.
Συνεχίστε να μαθαίνετε. Η εκπαίδευση οδηγεί σε πιο ενεργό μυαλό στα γηρατειά, και αυτό σημαίνει μακροζωία και ευτυχία. Η δια βίου μάθηση. Για παράδειγμα, αυτό μπορεί να σημαίνει την ανάγνωση σοβαρών μη μυθιστορημάτων ως μέρος μιας ρουτίνας για να μάθετε περισσότερα για νέα θέματα.
Καλλιεργήστε σταθερές, μακροχρόνιες σχέσεις τώρα. Για τους περισσότερους ανθρώπους, αυτό περιλαμβάνει έναν σταθερό γάμο, αλλά και άλλες σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους. Το θέμα είναι να περιβαλλόμαστε από ανθρώπους με τους οποίους μπορούμε να αναπτυχθούμε, στους οποίους να μπορούμε να βασιστούμε ό,τι κι αν έρθει στον δρόμο μας.

Ο καλύτερος τρόπος για να μεγιστοποιήσετε τις πιθανότητές σας για ευτυχία στην ηλικία των 70 είναι να επιδιώξετε και τους επτά αυτούς στόχους με ζήλο, δίνοντας έμφαση στις καλές σχέσεις με το περιβάλλον. Όπως λέει ο Robert Waldinger, ο οποίος διευθύνει τη μελέτη αυτή τη στιγμή, «Η ευημερία μπορεί να χτιστεί — και τα καλύτερα δομικά στοιχεία είναι οι καλές, ανθρώπινες σχέσεις». Μια από τις αιτίες της σχετικής δυστυχίας στη νεανική φάση της ζωής είναι η απουσία βάθους στις σχέσεις, ο πόλεμος με τον κόσμο.

Τα επτά «ταμεία» ευτυχίας βασίζονται όλα σε μέσους όρους πληθυσμού, πράγμα που σημαίνει, όπως λένε στις διαφημίσεις, τα αποτελέσματά σας μπορεί να διαφέρουν. Ίσως, για παράδειγμα, δεν μπορείτε να κόψετε το κάπνισμα. Δεν θα είστε αναγκαστικά καταδικασμένοι στη δυστυχία στα 70 σας, αλλά θα είστε καλύτερα αν μπορέσετε να ενισχύσετε την ευτυχία σας μέσω μιας από τις άλλες επενδύσεις. Κάντε μια απογραφή των συνηθειών και των συμπεριφορών σας και δείτε πού πρέπει να επενδύσετε λίγο περισσότερο χρόνο, ενέργεια ή χρήματα για να κινηθείτε προς τη σωστή κατεύθυνση. Σε όλους αρέσει το αίσιο τέλος, ειδικά στην ιστορία της ζωής τους. Ξεκινήστε να γράφετε αυτό το τέλος σήμερα.