Η Χέντι Λαμάρ στην καρδιά της Βιέννης

Στον πεζόδρομο Mariahilfer Strasse η βόλτα κάτω από τις ακακίες και τις καστανιές είναι πάντα ευχάριστη. Με μήκος δύο χιλιομέτρων ο μεγαλύτερος πεζόδρομος της Βιέννης ξεκινά από το Westbanhof και φτάνει στο Museum Quartier. Από τον δυτικό σιδηροδρομικό σταθμό στη γειτονιά των μουσείων. Αυτός ο παράδεισος των πεζών έχει καταστήματα με εγχώριες φίρμες, όπως το Peek&Clopenburg, οπωσδήποτε Swarovski μιας και είμαστε στην πατρίδα τους, μεγάλες και μικρές μπουτίκ, καταστήματα βίντατζ, εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία, ιστορικά καφέ, ομπρελάδικα, καπελάδικα, τόνους σοκολατάκια με μάρτζιπαν, ντονέρ, κεμπάπ, φούρνους. Ένα βουλεβάρτο για ψώνια, καφέδες, φαγητό και βόλτες, που αποκτά ένα κτίριο κόσμημα, η ανέγερση του οποίου προχωρά με γοργό ρυθμό. Ένα φινετσάτο εμπορικό κέντρο, βιεννέζικο και σικάτο, τα εγκαίνια του οποίου θα γίνουν σε έναν χρόνο από τώρα, το φθινόπωρο του 2024. Μια ομορφιά που θα έχει πράσινα περάσματα και πράσινες στέγες με λουλούδια και ελαιόδεντρα.

Σε αυτό το πολύβουο πλακόστρωτο της Mariahilfer που μιλάει όλες τις γλώσσες του κόσμου, ο όμιλος KaDeWe αποφάσισε να τιμήσει τη μνήμη της, αυστριακής καταγωγής, ντίβας του Χόλιγουντ και επιστήμονος Χέντι Λαμάρ βαφτίζοντας «Lamarr», το 20.000 τετραγωνικών μέτρων εμπορικό κέντρο, το οποίο φιλοξενεί και τα 150 δωμάτια του ξενοδοχείου Hyatt Thomson, με τις μελέτες να έχουν εκπονηθεί από το διεθνές αρχιτεκτονικό γραφείο OMA. Η αξία των πολυκαταστημάτων θα πρέπει να μετριέται από την ικανότητά τους να συνδέονται και να εμπλέκονται με το τοπικό πλαίσιο. Το «Lamarr», λένε οι αρχιτέκτονες, δεν είναι μια εικόνα αλλά μάλλον μια αρχιτεκτονική συσκευή που δημιουργεί νέες αστικές συνδέσεις και δημόσιους χώρους μέσω της εσωτερικής του οργάνωσης. Το καινούργιο εμπορικό, εκτός από τοπικές μάρκες αλλά και πολυτελείς οίκους, Prada, Gucci, Botega Veneta, θα φιλοξενεί και μια μόνιμη έκθεση προσωπικών αντικειμένων και αναμνηστικών της Χέντι Λαμάρ, επιμελημένα από την πρώην διευθύντρια του Εβραϊκού Μουσείου της Βιέννης.

Στην τότε πρωτεύουσα της Αυστροουγγαρίας η Χέντι είχε από μικρή καρφωμένο στα μαλλιά της ένα στέμμα με αστέρια, μικρό κοριτσάκι κέρδισε σε διαγωνισμό ομορφιάς. Μια κορώνα με αστέρια όπως αρκετά χρόνια αργότερα στην ταινία «Ziegfeld Girl». Η ομορφιά της διαχρονική, συμμετρία με το υποδεκάμετρο, σαρκώδη χείλη, υπέροχα μάτια, δέρμα πορσελάνινο, φρύδια κοντυλογραμμένα, μύτη σμιλεμένη, εβένινες στιλπνές βαγκ. Δικαίως της απένειμαν τον τίτλο της πιο όμορφης γυναίκας του κόσμου όταν πάτησε τη γόβα της στη Νέα Υόρκη το 1938. Κράτησε τα σκήπτρα τόσο στη δεκαετία του ’30 όσο και του ’40. Για την ιστορία, η Χιονάτη της Disney είναι η… Χέντι Λαμάρ όπως και η Κατ Γούμαν στα ορίτζιναλ κόμιξ του Μπάτμαν.

Οι φωτογραφίες της εκπάγλου καλλονής Λαμάρ, από την πρώτη μέρα που ξεκίνησαν οι εργασίες στον πεζόδρομο της Mariahilfer, τοποθετήθηκαν στην περίφραξη του εργοταξίου. Την Χέντι χαιρετά κάθε ντόπιος ή επισκέπτης που περνά από τον πανέμορφο πεζόδρομο κρατώντας καφέ μελάνζ και κίπφελ. Και το εμπορικό κέντρο «Lamarr» υπενθυμίζει σε όσους γνωρίζουν και δίνει την ευκαιρία να μάθουν όσοι δεν ξέρουν ότι η Λαμάρ δεν ήταν ακόμα ένας θρύλος του Χόλιγουντ, μια καλλονή του σέλιλοϊντ, αλλά μια εφευρέτρια η οποία αδικήθηκε. Θύμα του σεξισμού και του μισογυνισμού της εποχής; Ήταν πολύ όμορφη και δεν την έπαιρναν στα… σοβαρά; Η Χέντι ήταν αστείρευτα δημιουργική, ευφυής και όμορφη και την υποτιμούσαν.

Χέντι Λαμάρ – Η ζωή της

Στις 9 Νοέμβριου 1914 γεννιέται στη Βιέννη η Χέντγουικ Έβα Κίσλερ, μοναχοπαίδι μιας οικογένειας εύπορων, αφομοιωμένων Εβραίων. Η μητέρα ανησυχούσε για τον συνδυασμό, ομορφιά – εξυπνάδα - ξεροκεφαλιά αλλά ο πατέρας της δεν της χαλούσε κανένα χατίρι. Και έτσι η Χέντι έκανε ό,τι ήθελε. Μεγάλωσε απορροφώντας τη λαμπρή πολιτιστική ζωή και την παρακμιακή εκλέπτυνση της πόλης. Στα δεκαοκτώ της χρόνια, έγινε πασίγνωστη για το γεγονός ότι ξεπήδησε στην οθόνη γυμνή στην πρώτη προσομοίωση οργασμού -μια κινηματογραφική πρωτιά!- στην ταινία «Έκσταση», ένα πολύ μέτριο μελό του 1933, που καταδικάστηκε από τον Πάπα και απαγορεύτηκε από τον Χίτλερ (αν και για διαφορετικούς λόγους). Η ίδια είχε αφηγηθεί ότι την τρύπησε ο Τσέχος σκηνοθέτης Γκιστάβ Μαχάτι με καρφίτσα για να αποδώσει πειστικά τον οργασμό. Τέσσερα χρόνια αργότερα κατέφυγε στο Λονδίνο, ξεφεύγοντας τόσο από τον αυξανόμενο αντισημιτισμό όσο και από τον πρώτο από τους έξι συζύγους της, τον Αυστριακό βιομήχανο όπλων Φριτζ Μαντλ, ο οποίος διατηρούσε δεσμούς με Μουσολίνι και Χίτλερ, αποκρύπτοντας την εβραϊκή του καταγωγή. Στο τέλος του κατάσχεσαν την περιουσία.

Στο Λονδίνο, ένας κινηματογραφικός ατζέντης πήγε τη Χέντι σε κεντρικό ξενοδοχείο για να συναντήσει «έναν μικρό άνθρωπο», όπως τον ανέσυρε από τη μνήμη της αργότερα, τον Λούις Μάγερ, τον επικεφαλής της «Μέτρο Γκόλντουιν Μάγερ» . Σύντομα, κατέβηκε από ένα υπερωκεάνιο στη Νέα Υόρκη υπό την καταιγίδα των φλας, με νέο όνομα και συμβόλαιο αξίας πεντακοσίων δολαρίων την εβδομάδα. Το καλλιτεχνικό της όνομα, το συνέλαβε εν πλω ο Μάγερ. Τη βάφτισε Χέντι Λαμάρ, από την Μπάρμπαρα Λα Μαρ, πρόωρα χαμένη δόξα του βωβού σινεμά, την οποία θαύμαζε η σύζυγος του. Ωστόσο, η πιο εκπληκτική στροφή στην ήδη άγρια ζωή της -η καριέρα της ως εφευρέτρια- δεν είχε ακόμη αρχίσει.

Το αγαπημένο χόμπι της Λαμάρ ήταν να διαλύει πράγματα, να μαστορεύει και, μόλις ξεκίνησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, να ονειρεύεται ιδέες για να βοηθήσει τους συμμάχους. Δουλεύοντας στο εργαστήριο του σπιτιού της ή στο τροχόσπιτό της στα γυρίσματα, δημιούργησε νέα σχέδια για τον εξορθολογισμό των αεροπλάνων του φίλου της, μεγιστάνα Χάουαρντ Χιουζ.

Ιδίως στο τροχόσπιτο είχε άφθονο χρόνο στης διάθεσή της να καταπιάνεται με κατασκευές και σχέδια καθώς της έδιναν ρηχούς ρόλους, «μεσογειακής» καλλονής με όχι πολλά λόγια. Η σημαντικότερη εφεύρεσή της -για την οποία έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, αν και ποτέ δεν έβγαλε χρήματα από αυτήν- δημιουργήθηκε σε συνεργασία με τον πρωτοποριακό συνθέτη Τζορτζ Αντάιλ με τον οποίο επινόησε μια κωδικοποιημένη μορφή ραδιοεπικοινωνίας για την ασφαλή καθοδήγηση των συμμαχικών τορπιλών στους στόχους τους, αλλά και τον εντοπισμό των εχθρικών ναρκών. Η πρώτη μορφή της μεθόδου διασποράς φάσματος ή η «μεταπήδηση συχνότητας» όπως την ονόμασε η ίδια, χρησιμοποιείται σήμερα ευρέως στην τεχνολογία ασύρματης επικοινωνίας, από το GPS έως το Bluetooth και το Wi-Fi. Οι στρατιωτικοί αγνόησαν την εφεύρεση της Λαμάρ και είπαν στη σταρ, η οποία δεν ήταν ακόμη πολίτης των ΗΠΑ, ότι θα ήταν καλύτερα να πουλάει πολεμικά ομόλογα μοιράζοντας φιλιά - και έτσι έκανε. Αλλά, κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του πολέμου, η κυβέρνηση των ΗΠΑ κατάσχεσε την πατέντα της ως ιδιοκτησία «εχθρικών αλλοδαπών». «Ήμουν αρκετά Αμερικανίδα για να πουλάω πολεμικά ομόλογα, αλλά ήμουν ξένη όταν επρόκειτο για την εφεύρεσή μου» είχε πει η Λαμάρ.

Δεν μίλησε ποτέ δημόσια για τη ζωή της ως εφευρέτρια και έτσι η οικογένειά της πίστευε ότι η ιστορία της έσβησε όταν πέθανε η ίδια. Ωστόσο, το 2016, η σκηνοθέτρια Αλεξάντρα Ντιν και ο παραγωγός Άνταμ Χέιγκιαγκ ανακάλυψαν τέσσερις ηχογραφημένες κασέτες που δεν είχαν ακουστεί ποτέ πριν, με τη Λαμάρ να μιλάει επίσημα για την απίστευτη ζωή της, δίνοντάς τους επιτέλους την ευκαιρία να πει τη δική της ιστορία. Οικογένεια, φίλοι και συνάδελφοι, όπως ο Μελ Μπρουκς και ο αείμνηστος Ρόμπερτ Όσμπορν, μοιράζονται επίσης τις προσωπικές τους αναμνήσεις από τη Λαμάρ, εξηγώντας την ατμόσφαιρα που δημιούργησε την αποσύνδεση ανάμεσα στην ευφυΐα και την ομορφιά της. Το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Bombshell: The Hedy Lamarr Story» έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Tribeca το 2017, απέσπασε πολλά βραβεία σε κινηματογραφικά φεστιβάλ και ονομάστηκε καλύτερο ντοκιμαντέρ από το New York Film Critics Online. Είναι το πορτρέτο μιας λαμπρής γυναίκας που καταστράφηκε από την εμμονή του κόσμου στο διάσημο πρόσωπό της - ένα πορτρέτο που γίνεται ακόμα πιο έντονο και οδυνηρό από την προσθήκη από την Ντιν των τελευταίων μαγνητοφωνημένων αφηγήσεων της Λαμάρ ως ερημίτισσας στο σπίτι της.

Και αν αυτό το ντοκιμαντέρ αποκατέστησε τη Λαμάρ, φωτίζοντας την πολυσχιδή προσωπικότητα της, η κατάρα της «Έκστασης» εξακολουθούσε να την κυνηγά. Το βιβλίο «Η έκσταση και εγώ: Η ζωή μου ως γυναίκα» γραμμένο από τους Ράις και Γκιλντ (ο τελευταίος ήταν επίσης ο συγγραφέας-φάντασμα του περιβόητου βιβλίου της Μπάρμπαρα Πέιτον «I Am Not Ashamed»), κυκλοφόρησε το 1966 και έγινε αμέσως μπεστ σέλερ. Βασισμένο σε 50 ώρες μαγνητοφωνημένων συνομιλιών με την εκκεντρική, μοναχική και ευάλωτη Λαμάρ, το βιβλίο είναι ένα αλλόκοτα συναρπαστικό χρονικό του τρόπου με τον οποίο οι γυναίκες έχουν σεξουαλικοποιηθεί, μειωθεί και ευτελιστεί σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας. Αν και χαρακτηρίζεται ως αυτοβιογραφία, το βιβλίο ξεκινά με έναν άνδρα ψυχολόγο να διακηρύσσει ότι η θετική στο σεξ Λαμάρ είναι «ευτυχισμένα ανεπηρέαστη από τα ηθικά πρότυπα που η σύγχρονη κουλτούρα μας κηρύσσει αποδεκτά» και συνεχίζει αηδιαστικά από εκεί και πέρα. Γλοιώδεις, ερωτικές συνευρέσεις βγαλμένες κατευθείαν από ταινία σεξουαλικής εκμετάλλευσης και σεξουαλικά τραύματα μεταμφιεσμένα σε ερεθίσματα είναι οι κύριοι άξονες αυτής της υποτιθέμενης αυτοβιογραφίας, αν και μερικές φορές διακόπτεται, κατά περίεργο τρόπο, για απομαγνητοφωνήσεις συνομιλιών που κατέγραψε η Λαμάρ με έναν ψυχίατρο. Η Λαμάρ προσέφυγε στη δικαιοσύνη προκειμένου να απαγορευθεί η κυκλοφορία του βιβλίου, αλλά δεν θα κατάφερε. Λέγεται ότι χωρίς να διαβάσει τα κείμενα έδωσε τη συγκατάθεση της αντί του ποσού των 80.000 δολαρίων, δίχως να γνωρίζει τι ακριβώς υπογράφει και ποιο είναι το περιεχόμενο.

Στα τελευταία χρόνια της ζωή της, μετά από σειρά αποτυχημένων πλαστικών επεμβάσεων, η μεγαλύτερη της ψυχαγωγία ήταν να μιλάει ακόμα και επτά ώρες στο τηλέφωνο. Δεν μπορούσε να «παλέψει» τα γηρατειά και ήθελε να ζει μακριά από βλέμματα που δεν έβλεπαν βαθύτερα μέσα της και περιορίζονταν στο «πως έχει γίνει». Ζούσε αποξενωμένη ακόμα και από τα τρία παιδιά της. Μετά τον θάνατο της, το 2000 στη Φλόριντα, ο γιος της, Άντονι Λόουντερ, σκόρπισε τις στάχτες της, σύμφωνα με την επιθυμία της, σε δάσος της Βιέννης. Σήμερα, στο επιβλητικό κεντρικό κοιμητήριο της Βιέννης, δίπλα στους Μπετόβεν, Μπραμς, Σούμπερτ, Μότσαρτ έχει τοποθετηθεί σε κεντρικό σημείο ένα ιδιαίτερο γλυπτό στη μνήμη της Λαμάρ που θυμίζει οπτικές ίνες. Για τους Αυστριακούς η Χέντι Λαμάρ δεν είναι μόνο θρύλος του Χόλυγουντ. Θα μείνει για πάντα στην ιστορία ως «Η κυρία Bluetooth».

Κάνοντας βόλτες στη Μariahilfer strasse θα την θυμόμαστε όλοι…